Thứ Ba, 28 tháng 2, 2017

Suy nghĩ và kiến nghị về quan hệ Trung – Mỹ dưới thời cầm quyền của Tổng thống D.Trump

D.Trump thắng cử tổng thống Mỹ năm 2016 có thể coi là một bất ngờ lớn, tuy nhiên đây lại không phải sự kiện ngẫu nhiên mà đó là sự lựa chọn của xã hội Mỹ. Tập trung vào đối tượng quần chúng để giành lấy sự ủng hộ của tầng lớp trung, hạ lưu và vận dụng một cách thuần thục các mạng xã hội để tuyên truyền gây thanh thế là những nguyên nhân quan trọng giúp D.Trump thắng cử. Ngoài ra, từ đội ngũ phụ tá của D.Trump cũng có thể phân tích được đôi điều về phương hướng cầm quyền của vị tổng thống này.

Lực lượng ủng hộ D.Trump bao gồm chủ yếu hai bộ phận, đó là các tập đoàn tài chính tại phố Wall và đội ngũ cựu chiến binh, đại diện cho tập đoàn lợi ích tại phố Wall và tầng lớp quần chúng trung, hạ lưu lưu. Thắng lợi của D.Trump trước H.Clinton cho thấy sự thất vọng của quần chúng Mỹ trước đường lối chính trị tinh hoa của Mỹ, đồng thời phố Wall vốn có xu hướng đứng sau cánh gà trong các cuộc tuyển cử lần trước, lần này lại tiến ra sân khấu, đó cũng là những nét mới trong cuộc tuyển cử tổng thống Mỹ năm 2016 so với những cuộc tuyển cử trước đó. Ngoài đội ngũ cố vấn, một thay đổi lớn khác còn đến từ phương châm trị quốc của D.Trump. Xuất thân từ tầng lớp doanh nhân, sử dụng mô hình vận hành doanh nghiệp để trị quốc cũng là một điều hiếm gặp trong lịch sử nước Mỹ. Ví dụ như D.Trump công khai tiến hành tuyển dụng 4000 vị trí trong bộ máy hành chính nhà nước, sử dụng hình thức cạnh tranh thương mại để thăm dò vấn đề Đài Loan và vấn đề thương mại, coi vấn đề chính trị như quân bài mặc cả, đó đều là những cách xử lý mang đậm phong cách con buôn hoàn toàn mới mẻ trong lịch sử nước Mỹ. Bởi vậy, từ việc bố trí đội ngũ cố vấn cho tới xuất thân doanh nhân của D.Trump, cũng như việc sử dụng phương thức quản lý doanh nghiệp để quản lý tình hình nội bộ nước Mỹ, xử lý quan hệ quốc tế, xử lý quan hệ với Trung Quốc đều là những điều rất mới trong lịch sử 240 năm của Mỹ, nó sẽ là nền tảng cho phương hướng chính sách của chính quyền D.Trump, đồng thời cũng đặt ra những vấn đề mới cho quan hệ Trung – Mỹ.

Bốn vấn đề quan hệ Trung – Mỹ phải đối diện

Thứ nhất là xác định lại vị trí của Trung – Mỹ

Trung – Mỹ tiếp xúc với nhau đã 45 năm, thiết lập quan hệ ngoại giao với nhau 37 năm, nhưng thời gian gần đây, giới chính trị, giới học giả, giới quân sự và thậm chí là cả giới doanh nhân đều có xu hướng muốn tiến hành chiến tranh thương mại, thậm chí là xung đột quân sự trực tiếp với Mỹ. Tuy hiện tại Trung Quốc đã có năng lực để đối đầu trực tiếp với Mỹ, tuy nhiên cái giá phải trả sẽ là rất lớn. Xung đột không phải là để gây chiến, mà là để phục vụ cho sự phát triển trong tương lai của Trung Quốc, để thực hiện mục tiêu to lớn hơn. Chúng ta nên quay trở lại thời đại Đặng Tiểu Bình, suy xét lại về quan hệ Trung – Mỹ. Nếu không có quan hệ tốt với Mỹ, nếu không có quan hệ tốt với các nước láng giềng, cải cách mở cửa của Trung Quốc sẽ không thể có ngày hôm nay. Mặt khác, Mỹ vốn muốn đưa Trung Quốc vào quỹ đạo giá trị quan kiểu Mỹ, nhưng đánh giá từ ngày hôm nay thì rốt cuộc Mỹ đã trợ giúp cho Trung Quốc hay kiềm chế Trung Quốc. Đây cũng là vấn đề Mỹ đang phải xem xét lại.

Thứ hai là vấn đề hợp tác. Trên lĩnh vực kinh tế, quan hệ Trung Mỹ đã đạt được rất nhiều thành tựu to lớn, nhưng hợp tác trên lĩnh vực an ninh vẫn gần như bỏ ngỏ. Biển Đông hiện nay vẫn là một vùng biển mở, nhưng thái độ của chúng ta đối với tàu chiến Mỹ đã thay đổi 180⁰, từ thế bị động trong quá khứ sang thế củ động ở hiện tại. Điều đó cũng thể hiện tình trạng khó khăn trong vấn đề Biển Đông. Nếu hai bên xảy ra va chạm quân sự, xung đột cũng sẽ không ngừng leo thang. Bởi vậy, đối với vấn đề Biển Đông, tôi kiến nghị giải pháp “chia sẻ an ninh” (share security). Trên lĩnh vực kinh tế chúng ta đã lựa chọn thái độ cởi mở, vậy trên lĩnh vực an ninh chúng ta cũng có thể lựa chọn thái độ chia sẻ cởi mở, từ đó tìm ra lối thoát.

Thứ ba là trên lĩnh vực kinh tế thương mại. Trung Mỹ đã ở vào thế vừa hợp tác chặt chẽ, vừa cạnh tranh quyết liệt trong vấn đề Biển Đông. D.Trump xuất thân là một doanh nhân, bởi vậy sẽ mở ra rất nhiều cơ hội trên lĩnh vực kinh tế. Bởi vậy tôi không hề bi quan khi đánh giá quan hệ Trung Mỹ, quan hệ hợp tác kinh tế trị giá hàng trăm tỷ USD khiến chiến tranh kinh tế sẽ rất khó xảy ra. Bởi vậy Trung Quốc nên tiếp tục tăng cường hợp tác kinh tế thương mại, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ mới, nỗ lực phá vỡ thế lũng đoạn về công nghệ của Mỹ.

Thứ tư là vấn đề cơ chế giao lưu. Hiện tai hơn chín chục cơ chế giao lưu giữa hai nước cần thích ứng với quan điểm dùng quan điểm “kinh doanh” để điều hành chính sách đối nội đối ngoại của D.Trump cũng như những thay đổi của bối cảnh quốc tế kèm theo nó. Tại Diễn đàn Davos, Tập Cận Bình đã chỉ rõ, vấn đề hiện nay không phải là sai lầm của toàn cầu hóa mà là kết quả của việc theo đuổi lợi nhuận quá mức. Bởi vậy, cơ chế giao lưu vô cùng quan trọng.

Xét một cách tổng thể, quan hệ Trung Mỹ đang ở trong giai đoạn vô cùng quan trọng, trong bối cảnh như vậy, hai bên nên đánh giá lại quan hệ giữa hai nước, tăng cường hợp tác trên các lĩnh vực kinh tế, an ninh. D.Trump thắng cử Tổng thống Mỹ sẽ đem lại một vài cọ xát trong quan hệ Trung Mỹ, giai đoạn cọ xát có thể sẽ kéo dài một năm, nhưng sau đó sẽ là một tầm cao mới trong quan hệ hai nước.