Thứ Năm, 8 tháng 6, 2017

Chính sách “ba không” của Donald D.Trump đẩy Đông Nam Á về phía Trung Quốc

Trong lĩnh vực ngoại giao, việc không nói gì cũng quan trọng giống như những lời đã nói ra. Điều này được thể hiện rất rõ trong đối thoại Shangri-la năm nay. Đối thoại Shangri-la là một diễn đàn quốc phòng thường niên quan trọng của khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Trước đây, Mỹ và các nước khác lo ngại chính sách biển cứng rắn của Trung Quốc tại biển Hoa Đông và biển Đông, do đó hàng năm đều xảy ra những cuộc tranh luận gay gắt với quan chức Trung Quốc tại đối thoại này.

Tuy nhiên, đối thoại Shangri-la năm nay không còn những cuộc tranh cãi ngoại giao gay gắt như vậy nữa. Có ba nguyên nhân chủ yếu dẫn tới tình trạng trên:

Một là, tính không ổn định trong chính sách của D.Trump đối với khu vực châu Á, khiến cho các nhà lãnh đạo của châu Á không tin tưởng vào những phát biểu mang tính trấn an của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis tại đối thoại năm nay.

Thứ hai, qua việc cải tạo và bố trí vũ khí tại các đảo, đá tại Biển Đông, Trung Quốc đã thành công trong việc thay đổi hiện trạng tranh chấp tại Biển Đông. Do đó, những tiếng nói kêu gọi Trung Quốc chấm dứt hoạt động quân sự hóa đã trở nên vô nghĩa.

Thứ ba, các nước Đông Nam Á đã chuyển sang xu hướng xích lại gần Trung Quốc để phản ứng lại với hai xu hướng kể trên.

Lấy ví dụ từ Singapore, nước chủ nhà của đối thoại Shangri-la. Từ trước đến nay, Singapore luôn tìm cách giữ thế cân bằng giữa quan hệ an ninh – quốc phòng với Mỹ (Singapore cho phép tàu chiến và máy bay do thám của Mỹ sử dụng căn cứ của nước mình) và quan hệ chính trị - kinh tế với Trung Quốc.

Sau khi D.Trump lên cầm quyền, Mỹ dần rút lui khỏi vũ đài thế giới cùng với thắng lợi tại Biển Đông khiến Trung Quốc không còn chấp nhận chính sách cân bằng của các nước như Singapore. Chính phủ Trung Quốc đã dần thể hiện sự không hài lòng của mình. Đầu tiên, tháng 9 năm ngoái, 9 xe bọc thép của Singapore đã bị giữ lại khi quá cảnh qua Hồng Công. Tiếp đó, Trung Quốc cũng không mời Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long tham dự Hội nghị thượng đỉnh đầu tư "một vành đai một con đường" do Trung Quốc khởi xướng.

Tại đối thoại Shangri-la vừa diễn ra, trong buổi đối thoại với các tướng lĩnh, quan chức ngoại giao và chuyên gia chính sách của các nước tham dự đối thoại, Bộ trưởng Quốc phòng Singapore Hoàng Vĩnh Hồng đã thể hiện khát vọng xây dựng quan hệ hữu hảo với Trung Quốc. Hoàng Vĩnh Hồng không hề nhắc đến sự lo ngại của Singapore đối với hoạt động của Trung Quốc tại Biển Đông, đánh giá rất cao chiến lược "một vành đai một con đường" của Trung Quốc, đồng thời phê phán gay gắt việc Mỹ rút khỏi TPP. Trước đây, Singapore cùng với nhiều quốc gia Đông Nam Á khác như Việt Nam, Malaysia đã hi vọng thông qua TPP, Mỹ sẽ duy trì vai trò của mình trong việc thiết lập quy tắc kinh tế tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Hoàng Vĩnh Hồng đã gọi TPP “bị thiệt hại lớn nhất” do sự thay đổi trong chính sách của D.Trump đối với quan hệ thương mại của khu vực.

“Trong khi đó, Trung Quốc đang đẩy nhanh kế hoạch trở thành nhà lãnh đạo thương mại của khu vực, thậm chí trên toàn thế giới”, Hoàng Vĩnh Hồng bổ sung.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis tìm cách trấn an Singapore và các nước khác, ông đã trích dẫn lời từ một “nhà quan sát người Anh” không rõ tên: “Hãy kiên nhẫn chờ đợi. Sau khi chúng ta đã thử mọi cách, người Mỹ cuối cùng sẽ làm điều đúng đắn”. Tuy nhiên, những lời này của James Mattis không thuyết phục được những nước đồng minh của mình, đồng thời cũng không thuyết phục được các đại biểu đến từ Trung Quốc.

Sau khi nghe xong phát biểu của James Mattis, một học giả Trung Quốc cho rằng, có thể dùng “ba không” để hình dung chính sách ngoại giao của D.Trump: Không có kiến thức chuyên môn; không có khung chính sách, không có nhận thức chung chiến lược.

Từ Jakarta đến Hà Nội, từ Manila đến Kuala Lumpur, các nhà ngoại giao đến từ Đông Nam Á không ngừng lặp lại phương châm chiến lược “kết bạn, không đối địch” ”(a thousand friends and no enemies), họ không muốn lựa chọn giữa Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên, Trung Quốc đang làm cho không gian lựa chọn của họ ngày càng chật hẹp.

Trong chuyến thăm Australia gần đây, Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson đã tuyên bố: “Chúng ta không thể để cho Trung Quốc dùng sức mạnh kinh tế để né tránh các trách nhiệm của mình, dù là việc quân sự hóa các đảo ở Biển Đông hay không gây sức ép thích hợp đối với Triều Tiên”.

Tuy nhiên, chính sách của Trung Quốc giành nhiều lợi ích kinh tế cho các đối tác hợp tác và tiến hành trừng phạt kinh tế với những nước từ chối hợp tác khiến cho nhiều nước bắt đầu chuyển dịch từ phía Mỹ về phía Trung Quốc.

Đối mặt với chính sách “một cây gậy và rất nhiều củ cà rốt” của Trung Quốc, những tuyên bố theo kiểu “hãy kiên nhẫn chờ đợi” sẽ không đủ để các nước Đông Nam Á có thêm niềm tin từ chính sách đối ngoại của Mỹ.