Thứ Hai, 27 tháng 8, 2018

John McCain - Người nhiệt thành thúc đẩy tái thiết quan hệ Việt - Mỹ

Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Mỹ John McCain trút hơi thở cuối cùng sáng 26-8 (giờ Việt Nam) ở tuổi 81 vì bệnh ung thư não.

Không chỉ là một nhân vật có ảnh hưởng trong suốt hơn 35 năm hoạt động chính trị, John McCain còn là một người bạn đặc biệt của Việt Nam, đi đầu trong hàn gắn vết thương chiến tranh, ủng hộ bình thường hóa quan hệ Việt-Mỹ và thúc đẩy phát triển quan hệ hai nước tới những ngày cuối cùng của cuộc đời.

John McCain sinh ngày 29-8-1936 tại căn cứ quân sự Coco Solo, vùng Kênh đào Panama, lãnh thổ chưa hợp nhất của Mỹ giai đoạn 1903 - 1979. Với truyền thống gia đình gồm ông nội và bố đều là Đô đốc Hải quân, John McCain tốt nghiệp Học viện Hải quân Mỹ năm 1958 và phục vụ trong Hải quân đến năm 1981.

John McCain kết hôn hai lần. Ông chung sống với người vợ đầu, Carol Shepp, từ năm 1965 đến năm 1980. Ông đi bước nữa với Cindy Lou Hensley, một giáo viên người bang Arizona vào giữa năm 1980. Ông có tất cả 7 người con, trong đó có ba người con nuôi.

Có thể nói, duyên nợ của ông với Việt Nam bắt đầu từ ngày 26-10-1967 khi máy bay của ông bị bắn rơi trên bầu trời Hà Nội. Khi nhảy dù thì dù bị rối nhưng ông may mắn vì rơi xuống hồ Trúc Bạch, được vớt lên kịp thời trong tình trạng bị gãy hai tay và một chân. Ông trở thành tù binh chiến tranh và được trao trả cùng nhiều tù binh Mỹ khác ngày 14-3-1973.

Sau khi xuất ngũ, John McCain gia nhập chính trường và giành được một ghế trong Hạ viện Mỹ năm 1982 khi chuyển đến sống tại quê vợ ở bang Arizona. Có tiếng là một nghị sĩ không theo khuôn phép nhưng John McCain chỉ hành động vì lợi ích của nước Mỹ. Tuy thất bại trong hai nỗ lực tranh cử Tổng thống Mỹ năm 2000 và 2008, John McCain vẫn được coi là “người khổng lồ”, một trong những chính trị gia có tầm ảnh lớn trên chính trường Mỹ cho đến tận cuối đời.

Với ảnh hưởng chính trị của mình và mong muốn Việt Nam và Mỹ thiết lập lại quan hệ ngoại giao, hàn gắn vết thương chiến tranh, ông đã cùng Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ John Kerry, cũng là cựu binh chiến tranh Việt Nam, và nhiều nhân vật có tầm ảnh hưởng khác thúc đẩy chấm dứt cấm vận thương mại của Mỹ đối với Việt Nam và tiến tới bình thường hóa quan hệ song phương.

Trong những lần đến Việt Nam, ông đã thăm lại di tích nhà tù Hỏa Lò, nơi ông từng bị giữ làm tù binh trong hơn 5 năm. Có lần, ông đã dẫn cả con trai mình theo khi thăm lại di tích này, điều mà không phải một “cựu thù” nào cũng có thể làm được.

Là người nhiệt thành ủng hộ thúc đẩy quan hệ Việt – Mỹ, John McCain là một trong những nghị sĩ lên tiếng mạnh mẽ bảo vệ việc Mỹ nhập khẩu cá basa từ Việt Nam, ủng hộ việc dỡ bỏ cấm vận vũ khí đối với Việt Nam. Năm 2014, McCain đã đến dự Lễ kỷ niệm 20 năm ngày Mỹ bãi bỏ cấm vận kinh tế đối với Việt Nam tại một tòa nhà của Thượng viện Mỹ và chính tại buổi lễ này, lần đầu tiên Quốc ca Việt Nam đã vang lên tại Quốc hội Mỹ.

Với sự ủng hộ của John McCain và nhiều nghị sĩ khác, quan hệ thương mại Việt – Mỹ đã tăng hơn 100 lần kể từ khi hai nước bình thường hóa quan hệ. Đặc biệt, trong những năm gần đây, các tuyên bố chung cấp cao giữa hai nước đều thể hiện rõ hai bên quan hệ Đối tác toàn diện Việt – Mỹ dựa trên sự tôn trọng độc lập chủ quyền và thể chế chính trị của nhau.

John McCain là một trong những tiếng nói quan trọng tại những thời điểm quyết định mang tính bước ngoặt trong việc bình thường hóa và phát triển quan hệ song phương Việt - Mỹ. Trong suốt thời gian hoạt động chính trị, tới những ngày gần cuối đời, Thượng nghị sĩ John McCain vẫn dành nhiều thời gian và tâm huyết cho các hoạt động nhằm hàn gắn vết thương chiến tranh. Dự luật chi tiêu quốc phòng năm 2019 của Mỹ mới được ký thành luật hồi đầu tháng 8 này mang tên ông. Luật John McCain có một phần đề cập trực tiếp tới hoạt động hỗ trợ tẩy rửa chất độc da cam/dioxin tại Việt Nam.

John McCain đã trở thành một phần quan trọng trong lịch sử của quan hệ Việt-Mỹ. Trong hồi ký được xuất bản vào tháng 6 vừa qua, John McCain viết: "Tôi đã biết đến những đam mê lớn lao, thấy nhiều điều kỳ diệu, tham gia một cuộc chiến, và giúp kiến tạo hòa bình".

John McCain qua đời, nước Mỹ mất đi một chính trị gia uy tín và Việt Nam chia tay một người bạn.