Cơ hội thương mại mới cho Việt Nam-EU và ASEAN

 

Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam (EVFTA), được đàm phán giữa Liên minh châu Âu và Việt Nam nhằm thúc đẩy thương mại và đầu tư giữa hai khu vực, là một dấu mốc quan trọng về kinh tế đối với Việt Nam. Kể từ khi có hiệu lực vào ngày 01/8/2020, hiệp định thương mại đã cắt giảm đáng kể thuế quan giữa hai đối tác thương mại và cuối cùng sẽ loại bỏ 99% tất cả các loại thuế quan trong tương lai. EVFTA được ký kết tiếp nối sau FTA EU-Singapore, là hiệp định thương mại song phương đầu tiên của EU với một quốc gia Đông Nam Á, cũng như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), bao gồm các quốc gia thành viên ASEAN là Malaysia, Singapore và Việt Nam, cùng với tám quốc gia ký kết khác. Chỉ sau hơn một năm thực hiện, CPTPP đã đóng góp hơn 3,9 tỷ USD vào thặng dư thương mại của Việt Nam.

Các thỏa thuận thương mại như vậy có thể là một lợi ích kinh tế cho các quốc gia ASEAN, và trong trường hợp của Việt Nam, FTA này được kỳ vọng sẽ thúc đẩy tăng trưởng đáng kể trong thương mại và đầu tư. Mặc dù vậy, theo nghiên cứu của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, 71% và 77% doanh nghiệp Việt Nam chưa biết đến hoặc chỉ mới nghe nói về CPTPP hoặc EVFTA. Tuy nhiên, điều này không dành riêng cho Việt Nam: theo các chuyên gia, có rất nhiều doanh nghiệp không biết về các thỏa thuận thương mại mà quốc gia của họ là một bên tham gia hiệp định, có thể giúp tăng trưởng doanh nghiệp. EVFTA là một nghiên cứu điển hình tuyệt vời về cách các thỏa thuận thương mại hiện tại và tương lai có thể trở thành luồng gió rất cần thiết cho các cánh buồm của các doanh nghiệp ngày nay.

EU đã là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam. Xuất khẩu của Việt Nam sang Khu vực đồng tiền chung châu Âu đã tăng trưởng ổn định trong những năm gần đây, đạt tổng cộng 42,5 tỷ USD trong năm 2018, tương ứng với tốc độ tăng trưởng hàng năm là 11%. Chúng chủ yếu bao gồm thiết bị viễn thông, điện tử, giày dép, dệt may và các sản phẩm thực phẩm như cà phê, gạo và thủy sản. Trong vài năm qua, do chi phí sản xuất ở Trung Quốc tăng cao, Việt Nam đã dần nổi lên như một địa điểm sản xuất và tìm nguồn cung ứng thay thế hấp dẫn. Khi các quốc gia trên thế giới bắt đầu mở cửa lại nền kinh tế một cách thận trọng sau khi đại dịch Covid-19, nhiều công ty sẽ tìm cách xây dựng khả năng phục hồi mới cho chuỗi cung ứng của họ — và đề xuất giá trị của Việt Nam được củng cố hơn nữa nhờ EVFTA. Với việc Việt Nam là một trong những thị trường đầu tiên trong khu vực nới lỏng các hạn chế về đóng cửa do Covid-19 vào năm 2020, Việt Nam được coi là đang ở vị trí đắc địa để nắm bắt các cơ hội từ nhu cầu đầu tư đang bị dồn nén và xu hướng sản xuất toàn cầu đang chuyển dịch.

Với việc EVFTA có hiệu lực, 70% hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam được miễn thuế vào các quốc gia thành viên của EU. Các mặt hàng còn lại của dòng thuế sẽ được cắt giảm dần trong bảy năm. Các chủ doanh nghiệp cần cập nhật các biểu thuế hiện hành áp dụng cho các ngành tương ứng để tận dụng lợi thế của việc tiết kiệm và định giá cạnh tranh. Hiệp định cũng đơn giản hóa việc nhập cảnh hàng hóa bao gồm thủ tục thông quan vào EU, tuy nhiên doanh nghiệp cũng cần lưu ý các yêu cầu về hải quan như nguồn gốc sản phẩm, an toàn thực phẩm và các yêu cầu kỹ thuật; và khả năng tiếp tục áp dụng Thuế Giá trị Gia tăng (VAT) nhập khẩu và bán hàng. Về cơ bản, những gì các quy tắc của EVFTA làm là cung cấp tính nhất quán và khả năng dự đoán, giúp các doanh nghiệp trong khu vực tự tin hơn để mở rộng sang thị trường mới này. Ngoài EVFTA, lợi thế của sự liên kết về quy tắc này đặc biệt đáng chú ý trong các FTA đa phương, vì chúng thống nhất các quy tắc thương mại trên nhiều thị trường cùng một lúc và cung cấp cho các quốc gia ký kết nhiều lựa chọn hơn để mở rộng quốc tế.

Với EVFTA, cùng với các thị trường như Hàn Quốc, Nhật Bản và Singapore, Việt Nam trở thành thành viên của Câu lạc bộ FTA độc quyền của EU với quyền tiếp cận ưu đãi với các quốc gia thành viên. Ngoài ra, do các quy tắc xuất xứ đặc biệt, hàng hóa Việt Nam được sản xuất từ nguyên liệu đầu vào có nguồn gốc từ các nước trên sẽ giúp các doanh nghiệp tiếp tục được hưởng ưu đãi thuế quan. Điều này đặc biệt kịp thời trong bối cảnh các hàng rào thuế quan và sự gián đoạn chuỗi cung ứng, với nhiều doanh nghiệp hiện đang tìm kiếm cơ hội để đa dạng hóa hoặc cơ cấu lại chuỗi cung ứng của họ để đối phó với các vấn đề hiện tại hoặc đề phòng rủi ro trong tương lai. Các quy tắc xuất xứ đặc biệt có giá trị đối với cả các doanh nghiệp Việt Nam cũng như các công ty có trụ sở tại các quốc gia khác trong khu vực muốn sử dụng Việt Nam như một phần trong chuỗi cung ứng của họ vào EU. Ví dụ, với EVFTA, bông hoặc vải có nguồn gốc từ Hàn Quốc đã trải qua quá trình xử lý đầy đủ tại Việt Nam do đó được coi là có xuất xứ tại Việt Nam, cho phép các sản phẩm có đủ điều kiện để chịu mức thuế thấp hơn đối với EU. Sự linh hoạt mà EVFTA đưa ra ở đây cũng có thể được tìm thấy trong các FTA khác và điều quan trọng là các doanh nghiệp phải xem xét cách thức các hiệp định đó có thể biến các thị trường cụ thể thành trung tâm sản xuất lý tưởng hoặc cách có thể cung cấp nhiều lựa chọn hơn trong việc củng cố và đa dạng hóa chuỗi cung ứng.

Một khía cạnh khác biệt của EVFTA là tập trung vào thương mại bền vững và tầm nhìn chung về lao động, trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và bảo vệ môi trường. Những giá trị này sẽ có tiềm năng vươn xa để nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam và thương hiệu. Tuy nhiên, những quy tắc này không dành riêng cho EVFTA — nhiều hiệp định thương mại thế hệ mới có các quy tắc về tính bền vững được tích hợp sẵn. Một mặt, các quy tắc như vậy có thể giúp thúc đẩy kết quả tốt hơn ở các quốc gia nơi các quy định về những vấn đề này còn kém phát triển, tuy nhiên, mặt khác, chúng cũng giúp đảm bảo một sân chơi bình đẳng hơn cho tất cả những người tham gia — đặc biệt là trong các thỏa thuận thương mại đa phương. Trong những trường hợp này, các quy tắc đảm bảo rằng không một bên nào có thể cắt xén bằng cách nới lỏng các tiêu chuẩn môi trường hoặc bóc lột người lao động, cuối cùng tạo ra các động lực tài chính để giúp thực thi các giá trị quan trọng.

EVFTA đánh dấu một chương mới trong quan hệ Việt Nam-EU, và cùng với FTA EU-Singapore, mở đường cho nhiều hiệp định thương mại hơn với các thành viên ASEAN khác và EU, hay thậm chí là một FTA đa phương ASEAN-EU. Hiệp định đã được thực thi và doanh nghiệp phải đóng vai trò của mình. Một phần quan trọng trong sự thành công của các thỏa thuận này là phụ thuộc vào các doanh nghiệp đã làm quen và tận dụng được FTA. Khi ngày càng có nhiều quốc gia muốn tham gia CPTPP và khi Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) có hiệu lực, các doanh nghiệp cần bắt đầu với các hiệp định thương mại đặc biệt khi khởi động lại các nền kinh tế sau đại dịch. Tạo thuận lợi cho thương mại quốc tế sẽ là một yếu tố thúc đẩy phục hồi kinh tế, và điều quan trọng là doanh nghiệp phải khai thác các công cụ để đảm bảo quá trình phục hồi này diễn ra suôn sẻ nhất có thể.

(Nguồn: Báo Công Thương)