Roberto Tofani: Những kẻ đòi yêu sách tăng cường kiểm soát các tuyến hàng hải trên Biển Đông（1）

"Ngư dân đang sẵn sàng chiếm Biển Đông" . Đó có thể là tiêu đề của một bộ phim mới nhất của Trung Quốc hoặc của một cuốn tiểu thuyết cổ trang. Nhưng đó thực sự là những gì đang diễn ra sau khi chính quyền Trung Quốc bãi bỏ lệnh cấm đánh bắt cá ở vùng nước tranh chấp. Theo tờ China Daily, ngư dân của các Tỉnh Hải Nam và Quảng Đông đã hoạt động trở lại sau khi lệnh cấm đánh bắt cá ở khu vực phía Bắc của Biển Đông được bãi bỏ hồi đầu tháng. Lệnh cấm này được công bố vào ngày 16 tháng 5 nhằm mục đích "bảo vệ tài nguyên biển và gia tăng công tác bảo vệ môi trường đối với ngư dân" . Mặc dù vùng nước này đang được tranh chấp với 5 quốc gia khác, Bắc Kinh vẫn tự cho đó là lãnh hải của riêng mình và đơn phương áp đặt lệnh cấm này. Cũng tại thời điểm đó, Việt Nam và Philippin, 2 trong 5 quốc gia đang tranh chấp (trong đó có cả Brunei, Đài Loan và Malaysia) phản đối gay gắt quyết định trên của Trung Quốc. Đặc biệt, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lương Thanh Nghị cho rằng lệnh cấm này là "vô căn cứ" .
Theo truyền thông Trung Quốc, 14. 000 tàu cá được đăng ký ở tỉnh Quảng Đông và có hơn 9. 000 tàu chở 35. 611 ngư dân từ đảo Hải Nam đã bắt đầu đánh bắt cá ở Biển Đông. Nhưng theo lời của Chủ tịch Hiệp hội Nghề cá Việt Nam Nguyễn Việt Thắng, "lý do chính mà Trung Quốc đưa số lượng lớn tàu cá như vậy ra Biển Đông (theo cách gọi của Việt Nam) không phải là để đánh bắt cá" . Nguồn thủy sản có ý nghĩa kinh tế to lớn, "nhưng đó cũng là cái cớ cho sự gia tăng tuần tra dân sự trên Biển Đông cũng như việc gia tăng dân tộc chủ nghĩa" – bản báo cáo gần đây của Nhóm nghiên cứu Khủng hoảng Quốc tế International Crises Group (ICG – "Sự sôi nổi ở Biển Đông II: Phản hồi của khu vực) khẳng định như vậy.
Ngoài cuộc đấu tranh giành tài nguyên từ thủy sản tới dự trữ hydrocarbon, tranh chấp ở khu vực đang là chiến trường của những tính toán địa chính trị. Với tình hình hiện tại, chưa thể đưa ra một giải pháp hòa bình mặc dù các bên tranh chấp lẫn các bên không tranh chấp trực tiếp nhưng rất quan tâm tới việc "tự do hàng hải" như Hoa Kỳ đều tuyên bố tìm kiếm một giải pháp hòa bình. Nếu như mục tiêu có vẻ rõ ràng thì con đường đi tới mục tiêu đó rất phân tán. Bắc Kinh đòi hỏi giải quyết vấn đề song phương, trong khi Việt Nam và Philippin tích cực trong việc lôi kéo Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và các siêu cường như Mỹ vào nhằm quốc tế hóa vấn đề Biển Đông. Tuy vậy, kết quả của Hội nghị Bộ trưởng ASEAN (AMM) diễn ra vào tháng 7 năm ngoái ở Phnom Penh đã cho thấy một tương lai tươi sáng: lần đầu tiên trong 45 năm tồn tại, AMM không đưa ra được Thông cáo chung vì bất đồng về vấn đề Biển Đông. Điều này khả năng do áp lực từ phía Trung Quốc lên nước đang giữ chức Chủ tịch ASEAN là Campuchia... (còn tiếp)