Thứ Tư, 28 tháng 2, 2018

Mục đích Nhật Bản can dự vào vấn đề Biển Đông (phần 1)

Các hành động quyết đoán và cậy quyền của Trung Quốc ở các vùng biển châu Á – đặc biệt là ở biển Hoa Đông và Biển Đông – đang gây ra những lo ngại nghiêm trọng về an ninh trong cộng đồng quốc tế. Đặc biệt, lập trường không giống ai và đơn phương của Trung Quốc đối với các vấn đề về biển, mà họ khẳng định được hỗ trợ bởi cách diễn giải rộng lớn hơn, và đôi khi tự cho mình là trung tâm của nước này về Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) và các nguyên tắc quốc tế được thiết lập khác, đã làm cho các nước khu vực và các bên quyền lợi khác như Mỹ, khó xử. Đồng thời, những tranh chấp ở Biển Đông có nguy cơ leo thang thành những xung đột quân sự giữa Mỹ và Trung Quốc.

Bởi vậy, đối với Nhật Bản, Biển Đông không đơn giản chỉ là liên quan đến các tranh chấp lãnh thổ giữa các nước ven biển, nó còn đặt ra một vấn đề lớn có thể gây ra một cuộc xung đột quân sự trực tiếp, làm xói mòn sự ổn định hiện tại và có khả năng đưa khu vực và thế giới rơi vào tình trạng hỗn loạn chưa từng có. Bài phân tích này nghiên cứu nhận thức và những lợi ích của Nhật Bản ở Biển Đông. Những lo ngại chính của Nhật Bản ở khu vực này được nhân lên gấp đôi: Thứ nhất, các hoạt động cải tạo đảo và tăng cường quân sự của Trung Quốc cuối cùng có thể đem lại cho nước này sự kiểm soát chiến lược các tuyến đường giao thông trên biển. Thứ hai, khả năng leo thang căng thẳng tiềm tàng giữa Trung Quốc và Mỹ, đồng minh chủ chốt của Nhật Bản, gây ra một mối đe dọa đối với sự ổn định khu vực. Bài phân tích này sau đó nghiên cứu chính sách an ninh của Nhật Bản và đánh giá xem Nhật Bản có thể có những hành động gì để góp phần ổn định tình hình.

Khái quát về những lo ngại chính của Nhật Bản

Các hoạt động cải tạo và xây dựng đảo của Trung Quốc. Kéo dài khoảng 1.750 dặm từ Kênh Bashi/Eo biển Luzon đến Singapore và 1.250 dặm từ Hong Kong đến Brunei, Biển Đông lớn hơn Nhật Bản khoảng 9,5 lần và bao gồm khoảng 200 đảo, bãi đá, bãi cạn và bãi ngầm. Có một số quần đảo nổi bật, chẳng hạn như quần đảo Paracel (Hoàng Sa) và quần đảo Spratly (Trường Sa), và mỗi quần đảo có ý nghĩa chiến lược riêng của nó.

Kể từ năm 2013, Trung Quốc đã bắt đầu cải tạo ở 7 bãi đá và tiến hành xây dựng các đảo nhân tạo. Fiery Cross Reef (Đá Chữ Thập) dường như là điểm cốt lõi bao gồm các hoạt động quân sự đầy đủ, đáng chú ý nhất là một đường băng và một cảng nước sâu. Đá Subi Reef (Đá Xubi) và Đá Mischief Reef (Đá Vành Khăn), khoảng 125 dặm mỗi đảo, là những hòn đảo nhân tạo khác có đường băng và các cơ sở cảng biển. Nhật Bản lo sợ rằng 4 hòn đảo nhân đạo khác có các cơ sở hỗ trợ khác nhau có thể có chức năng như là những tiền đồn bảo vệ 3 hòn đảo chính có sân bay và các khu vực giám sát trên không, điều có thể tạo điều kiện cho một vùng nhận dạng phòng không tiềm tàng của Trung Quốc ở Biển Đông. Những hòn đảo nhân tạo này, khi được hoàn thiện đầy đủ, sẽ đem lại cho Trung Quốc những chỗ đứng vững chắc ở quần đảo Trường Sa để kiểm soát hầu hết các tuyến đường giao thông trên biển và để theo dõi các hoạt động hàng hải và hàng không của nước ngoài. Hơn nữa, nếu Trung Quốc trong tương lai có lúc nào đó xây dựng thành công một đảo nhân tạo ở bãi cạn Scarborough, sẽ có một tam giác chiến lược nối đảo Woody (Phú Lâm), quần đảo Trường Sa và bãi cạn Scarborough mà sẽ bao gồm hầu hết Biển Đông. Ảnh hưởng của tam giác chiến lược này là vô cùng lớn đối với việc lập kế hoạch chiến lược của Mỹ và Nhật Bản và có thể là yếu tố làm thay đổi cuộc chơi trong các quan hệ nước lớn của khu vực.

Với tư cách là một cường quốc toàn cầu lớn, Trung Quốc có mục tiêu quốc gia là trở thành một cường quốc hạt nhân có thể so sánh với Mỹ. Tuy nhiên, Trung Quốc thiếu máy bay ném bom tầm xa và kết quả là, đương nhiên phụ thuộc vào các lực lượng tên lửa chiến lược của nước này, trong đó có những khả năng hạt nhân chiến lược trên biển, như một thành phần chính. Trong bối cảnh này, Hải quân Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLAN) phải duy trì một lực lượng tàu ngầm trang bị tên lửa đạn đạo chạy bằng năng lượng hạt nhân (SSBN) hùng mạnh và bảo vệ lực lượng này trước những khả năng chiến tranh chống tàu ngầm của các kẻ thù tiềm tàng – đặc biệt là lực lượng tàu ngầm tấn công chạy bằng năng lượng hạt nhân (SSN) của Hải quân Mỹ. PLAN đã hoàn thành một căn cứ hải quân mới ở Tam Á trên đảo Hải Nam, căn cứ lý tưởng cho việc triển khai lực lượng SSBN của nước này để tuần tra ở Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương.

Nếu quy mô của lực lượng SSBN của Trung Quốc tăng lên hơn 8 tàu ngầm, PLAN có thể thiết lập hai hoặc nhiều hơn khu vực tuần tra bằng tàu ngầm ở Ấn Độ Dương hoặc Tây Thái Bình Dương. Hai điểm công kích này cùng nhau có thể đem lại tầm với hạt nhân đến Mỹ, phủ bóng đen lên chiến lược hạt nhân và tư thế phòng thủ tên lửa đạn đạo của Mỹ.

Tuy nhiên, Hải Nam đặt ra một vấn đề nghiêm trọng đối với PLAN: căn cứ này là mở ra Biển Đông, và bởi vậy cũng mở đối với các lực lượng chiến tranh chống tàu ngầm tiên tiến của Hải quân Mỹ. Bởi vậy, đối với PLAN, bảo vệ SSBN ở Biển Đông sẽ là một nhiệm vụ then chốt khác. Quyết tâm của Trung Quốc giành độc quyền phía Nam Biển Đông xung quanh quần đảo Trường Sa là một tín hiệu rõ ràng cho thấy PLAN đang bắt đầu thực hiện kế hoạch của mình nhằm sử dụng quyền kiểm soát trên biển lớn hơn để bảo vệ SSBN trong khu vực.

Mỹ và quyền tự do hàng hải. Theo truyền thống, Mỹ không ủng hộ bất kỳ nước cụ thể nào trong một tranh chấp lãnh thổ, và lập trường của Chính phủ Mỹ đối với các tranh chấp ở Biển Đông cũng là trung lập, thậm chí đối với cả Trung Quốc. Tuy nhiên, đồng thời Mỹ đã nhiều lần khẳng định quyền tự do hàng hải là một trong những lợi ích quốc gia then chốt của nước này.

Có hai cách giải thích về chính sách này. Một cách giải thích chấp nhận nguyên tắc đơn giản rằng tự do hàng hải đảm bảo cho hoạt động tự do trên biển của bất kỳ bên nào theo UNCLOS. Cách giải thích thứ hai quan trọng hơn cách giải thích thứ nhất nhưng khó hiểu hơn. Theo quan điểm này, bởi quyền tự do hàng hải là một lợi ích quốc gia của Mỹ, nếu bất kỳ xung đột nào Biển Đông được coi là gây cản trở đến việc sử dụng biển tự do và an toàn, thì Mỹ, thậm chí có thể không phải là một bên tranh chấp, có thể diễn giải xung đột này là sự xâm phạm lợi ích quốc gia. Bởi vậy, Mỹ duy trì quyền can thiệp vào bất kỳ xung đột biển nào ở Biển Đông nếu xung đột đó được diễn giải là vi phạm nguyên tắc tự do hàng hải. Bởi vậy, cả trên lý thuyết lẫn thực tiễn, để bảo vệ những lợi ích quốc gia, Mỹ có thể can thiệp vào xung đột khu vực ở Biển Đông.