Phân tích sáng kiến Ngân hàng đầu tư cơ sở hạ tầng châu Á (AIIB) của Trung Quốc (phần 3)

Những câu hỏi về quản trị và điều phối

Ngân hàng Đầu tư hạ tầng châu Á (AIIB) là một cơ hội để Trung Quốc xây dựng vai trò lãnh đạo của mình. Tuy nhiên, AIIB cũng thử thách năng lực điều phối các vấn đề mang tính quốc tế của Trung Quốc.

Trước hết, cho đến nay, dường như nội bộ Trung Quốc vẫn chưa có sự thống nhất hoàn toàn về mục tiêu, vai trò và cách thức vận hành của AIIB. Những tuyên bố trái chiều phát đi từ Trung Quốc về việc quốc gia này có giữ quyền phủ quyết trong AIIB hay không đã cho thấy điều đó. Hay như những tranh luận về việc AIIB nên là một định chế đa phương, đóng vai trò như một ngân hàng phát triển của khu vực hay là một định chế do Trung Quốc chi phối và phục vụ cho các nhu cầu của Trung Quốc.

Những ghi nhận từ cuộc tranh luận nội bộ của nước này cho thấy vẫn đang có sự giằng co giữa các ý kiến khác nhau về cả mục tiêu, lẫn phương thức quản trị mà AIIB hướng đến. Nghiên cứu của một học giả Trung Quốc chỉ ra: có ý kiến cho rằng AIIB cần phục vụ chương trình kinh tế (và chính trị) của Trung Quốc, tăng cường xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ liên quan tới phát triển cơ sở hạ tầng cùng với chiến lược “Một vành đai, một con đường”. Theo đó, những quốc gia không tôn trọng Trung Quốc hay có những vấn đề chính trị-an ninh với nước này sẽ nhận được ít vốn hơn.

Với những dự án có chu kỳ vốn dài, lãi suất thấp, có nghi ngại AIIB và cả Quỹ con đường tơ lụa 40 tỉ đô la Mỹ của Trung Quốc sẽ là một “ngân hàng vốn rẻ” để dùng cho các mục đích chính trị dựa trên các dự án đầu tư của Trung Quốc. Từ hai mục đích chính: (1) gia tăng ảnh hưởng chính trị và thực thi chính sách (2) lấy tài nguyên đổi cơ sở hạ tầng, Trung Quốc không tiếc tiền đổ vào các dự án đầu tư, đồng thời cung cấp cả công nhân và máy móc thiết bị (lạc hậu).

Hậu quả tất yếu là các dự án này không đáp ứng được các tiêu chuẩn về môi trường và an ninh xã hội. Như trường hợp Myanmar với ba dự án: nhà máy thủy điện Myitsone trị giá 3,6 tỉ đô la Mỹ (2011); mỏ đồng Letpadaung trị giá 1 tỉ đô la Mỹ (2014) và đường ống dẫn dầu khí đốt Shwe trị giá 5 tỉ đô la Mỹ (2014) – đóng vai trò chiến lược trong việc giảm phụ thuộc của Trung Quốc vào đường vận chuyển qua eo Malacca. Cả ba dự án này đều gây tác động tiêu cực tới môi trường và xã hội địa phương, gây nên làn sóng phản đối rất lớn trong nội bộ Myanmar. Thậm chí dự án đường ống Shwe còn dẫn đến xung đột giữa các nhóm thiểu số và quân đội. Hai dự án thủy điện và mỏ đồng hiện đã bị hủy, còn dự án Shwe vẫn đang được xem xét cùng với hàng loạt dự án gây tranh cãi khác của Trung Quốc.

Tiếp theo, về mặt mô hình, AIIB đối diện với một loạt vấn đề liên quan đến quản trị. Chẳng hạn, cơ cấu quản trị nội bộ của AIIB sẽ tạo ra sự phân cấp quyền lực như thế nào? Theo gợi ý của ông Lâu Kế Vĩ, Bộ trưởng Tài chính Trung Quốc, đây có thể là một mô hình quản trị ba cấp giống như mô hình quản trị của một công ty hiện đại, với quyền lực cao nhất thuộc về ban quản trị (có vai trò như hội đồng quản trị của công ty). Nhưng quyền lực và cơ cấu của ban quản trị như thế nào đến nay vẫn chưa được làm rõ. Bởi lẽ, để xác định được điều này, AIIB cần tự mình đề xuất được một mô hình phân chia quyền lực và lợi ích có khả năng làm hài lòng các bên liên quan chủ chốt. Các lý thuyết quản trị công ty hiện đại chỉ ra rằng sự tồn tại của cơ cấu quản trị chỉ thực sự phát huy được hiệu quả khi cơ cấu quản trị đó phù hợp với cơ chế quản trị. Nói cách khác, sự tồn tại của một mô hình phân cấp ba tầng nấc phải dựa trên việc xác định được vai trò, quyền hạn và lợi ích của từng cấp trong đó.

Ở góc độ này, AIIB đang vấp phải hai vấn đề cần làm rõ: (i) cơ chế góp vốn (để hình thành nên quyền và lợi sau này) sẽ như thế nào; và (ii) quyền bỏ phiếu sẽ được xác định ra sao? Về cơ chế góp vốn, Trung Quốc có thể sử dụng dự trữ ngoại tệ hơn 3.800 tỉ đô la Mỹ của mình hoặc phát hành các trái phiếu đặc biệt để huy động vốn cho AIIB. Nhưng các quốc gia khác (đặc biệt là các nước đang phát triển) không có được khả năng tài chính như vậy để đóng góp vốn. Nếu Trung Quốc lại cho các quốc gia này vay vốn đề đóng góp vào AIIB thì quyền lực thực sự của các quốc gia (cổ đông) nhỏ là hầu như không đáng kể, và lợi ích của họ có thể dễ dàng bị bỏ qua trong quá trình định hình các quyết sách.

Ý tưởng về quyền bỏ phiếu được xác định dựa trên quy mô GDP đã nhanh chóng bị bác bỏ khi mà cách thức này đem lại cho Trung Quốc tới 60% quyền bỏ phiếu trong AIIB. Bản thân Trung Quốc đã tuyên bố quốc gia này chỉ cần nắm giữ 30% quyền bỏ phiếu, nhưng con số này vẫn còn rất lớn nếu so với 25% của cả Nhật Bản và Hoa Kỳ trong ADB. Điều này sẽ làm giảm tính hấp dẫn của AIIB với tư cách một ngân hàng phát triển đa phương của khu vực, được điều hành vì các mục tiêu phát triển chung.

Tags:

Tìm kiếm ( 搜索 )

Ngôn ngữ ( 语言 )

Bài đăng phổ biến ( 更多帖子 )

Ca khúc Việt ( 越南歌曲 )

Lưu trữ Blog ( 博客归档 )

Nhãn ( 标签 )

Tổng số lượt xem ( 点击总数 )

Phân tích sáng kiến Ngân hàng đầu tư cơ sở hạ tầng châu Á (AIIB) của Trung Quốc (phần 3)

Comments[ 0 ]

Đăng nhận xét

Hot （焦点）