Thứ Tư, 15 tháng 7, 2020

Nhìn lại Phán quyết của Tòa Trọng tài vụ kiện Biển Đông sau 4 năm

Ngày 12/7 là tròn 4 năm Tòa Trọng tài vụ kiện Biển Đông do Philippines khởi xướng ra Phán quyết ngày 12/7/2016 về các nội dung liên quan. Trong 4 năm qua, tình hình Biển Đông diễn biến hết sức phức tạp do Trung Quốc không những không thực thi Phán quyết mà còn đẩy mạnh các hoạt động xâm lấn ngày càng hung hăng hơn.

Phán quyết đã từng bị lắng xuống, ít được nhắc tới bởi ngay sau khi Phán quyết ra đời, chính quyền mới của Tổng thống Duterte ở Philippines đã tạm thời gác lại nội dung phán quyết để tranh thủ thúc đẩy quan hệ với Trung Quốc. Tuy nhiên, giá trị của Phán quyết không thể mất đi, phán quyết vẫn được âm thầm thúc đẩy và ngày càng mạnh mẽ hơn, thể hiện trên một số điểm sau:

Một là, lúc ban đầu dư luận lo ngại chính quyền của Tổng thống Duterte sẽ bỏ rơi phán quyết để tranh thủ hợp tác với Bắc Kinh. Tuy vậy, sau 4 năm tình hình đã thay đổi. Trong gần 1 năm trở lại đây, Manila đã nhắc nhiều đến phán quyết, thậm chí Tổng thống Duterte còn thẳng thừng nêu phán quyết với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình khi thăm Trung Quốc hồi cuối tháng 8 năm ngoái và tiến thêm một bước, ông Duterte còn đề cập đến phán quyết trong bài phát biểu tại Đại hội đồng Liên hợp quốc sau đó.

Các nhà phân tích cho rằng ứng xử của ông Duterte là lẽ đương nhiên bởi khi mới lên cầm quyền năm 2016 ông Duterte tưởng rằng có thể tranh thủ hợp tác kinh tế và vốn của Trung Quốc để phát triển đất nước. Tuy nhiên, sau 3 năm nỗ lực thúc đẩy, ông Duterte đã không thu được kết quả như mong muốn, hợp tác và những khoản đầu tư của Trung Quốc chỉ dừng lại ở lời hứa, trong khi đó Bắc Kinh tiếp tục có những hành động xâm lấn vùng biển của Philippines, thậm chí đâm chìm tàu cá của ngư dân Philippines ngay trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines tháng 6/2019 và mới đây tàu Trung Quốc chĩa pháo vào tàu của hải quân Philippines. Hơn nữa, trước sức ép nội bộ, ông Duterte phải tỏ thái độ mạnh mẽ hơn trên vấn đề Biển Đông bằng việc nêu lại Phán quyết ngày 12/7/2016. Động thái này của ông Duterte thôi thúc các nước khác ven Biển Đông có thái độ mạnh mẽ hơn đối với phán quyết.

Hai là, mặc dù không phải là bên tranh chấp ở Biển Đông, nhưng Mỹ cùng các đồng minh chủ động triển khai tự do hàng hải, hàng không để bảo vệ luật pháp quốc tế ở Biển Đông. Đặc biệt, dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump, chiến dịch tự do hàng hải (FONOP) của Mỹ tại Biển Đông tăng cả về tần suất, quy mô và phạm vi hoạt động, các loại tàu chiến được sử dụng trong các chiến dịch tự do hàng hải ngày càng đa dạng, thậm chí từ năm 2019 Mỹ đã điều thêm tàu tác chiến ven bờ của lực lượng tuần duyên Mỹ tham gia chiến dịch tự do hàng hải (năm 2015, Mỹ thực hiện 2 lần FONOP; năm 2016, 3 lần; năm 2017, 6 lần; năm 2018, 5 lần; năm 2019, 7 lần và riêng trong 6 tháng đầu năm 2020 đã triển khai 5 lần FONOP ở Biển Đông).

Hải quân Mỹ tuyên bố mạnh mẽ rằng, mục tiêu của Washington trong các chiến dịch FONOP là thực thi luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS 1982 và Phán quyết ngày 12/7/2016. Đáng chú ý, trong lần thực hiện FONOP gần đây nhất của tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS Mustin trong phạm vi 12 hải lý của đảo Phú Lâm và Hòn Tháp thuộc quần đảo Hoàng Sa, Mỹ nhấn mạnh, hoạt động này để chứng minh những vùng nước này nằm ngoài lãnh hải của Trung Quốc, với mục tiêu phá đường cơ sở thẳng do Trung Quốc vạch ra đối với Hoàng Sa.

Tàu chiến các nước Anh, Pháp, Úc, Nhật và Ấn Độ cũng thường xuyên có các hoạt động để bảo vệ tự do hàng hải ở Biển Đông theo luật pháp quốc tế; khi đề cập đến vấn đề Biển Đông, các nước này cũng thường xuyên kêu gọi các bên liên quan thực thi Phán quyết ngày 12/7/2016.

Ba là, từ cuối năm 2019, cùng với việc Philippines đề cập mạnh đến Phán quyết ngày 12/7/2016, nhiều nước ven Biển Đông đã đề cao các giá trị pháp lý dưới các hình thức khác nhau. Thủ tướng Singapore đã đề cập đến Phán quyết ngày 12/7/2016 trong phát biểu tại Hội nghị An ninh Munich, Đức vào trung tuần tháng 3/2020. Đặc biệt, Indonesia trong các công hàm gửi lên Liên hợp quốc ngày 26/5 và 02/6/2020 đã đề cập hết sức rõ ràng đến Phán quyết của Tòa Trọng tài, trong đó nhấn mạnh Phán quyết đã bác bỏ yêu sách về “quyền lịch sử” của Trung Quốc trong “đường lưỡi bò” và khẳng định các cấu trúc thuộc Trường Sa không đủ điều kiện để có vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa riêng mà chỉ có tối đa lãnh hải 12 hải lý, do vậy mà dưới bất cứ góc độ nào, vùng biển xung quanh quần đảo Natuna của Indonesia, không phải là vùng biển tranh chấp.

Tuy không trực tiếp nhắc đến cụm từ “Phán quyết ngày 12/7/2016 của Tòa Trọng tài”, Việt Nam và Malaysia luôn đề cao tinh thần của phán quyết trong các công hàm gửi lên Liên hợp quốc thời gian gần đây. Theo đó, hai nước này coi các cấu trúc ở Biển Đông không có vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa riêng mà chỉ có tối đa lãnh hải 12 hải lý và khẳng định quan điểm nhất quán giải quyết các tranh chấp ở Biển Đông bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở UNCLOS 1982, phản đối việc sử dụng và đe dọa sử dụng vũ lực ở Biển Đông.

Các nước ASEAN tại các hội nghị liên quan cũng luôn đề cao tinh thần thượng tôn pháp luật trong các vấn đề liên quan đến Biển Đông. Tuyên bố Chủ tịch tại cuộc họp trực tuyến của các nhà lãnh đạo ASEAN hôm 26/6/2020 tái khẳng định UNCLOS 1982 là cơ sở cho việc xác định các quyền trên biển và khuôn khổ pháp lý cho tất cả các hoạt động trên biển và đại dương, đồng thời nhấn mạnh các tranh chấp, bất đồng ở Biển Đông phải được giải quyết trên cơ sở UNCLOS 1982. Các nhà quan sát cho rằng, đây là một bước tiến mới trong việc khẳng định giá trị nền tảng của luật pháp quốc tế, bao gồm Phán quyết ngày 12/7/2016.

Bất chấp việc Trung Quốc tìm mọi cách phá hoại các thành quả của luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS 1982 và Phán quyết ngày 12/7/2016, song có thể thấy Phán quyết không những không bị lãng quên mà còn ngày càng phát huy các giá trị pháp lý của nó vì:

1. Cho dù Trung Quốc không tham gia vào quá trình tố tụng, song Tòa Trọng tài vụ kiện Biển Đông do Philippines khởi xướng được thành lập theo Phụ lục VII UNCLOS 1982 là hoàn toàn hợp pháp theo đúng các quy định của Công ước.

2. Nội dung đơn kiện của Philippines chỉ liên quan đến việc giải thích và áp dụng UNCLOS 1982 cho các tranh chấp ở Biển Đông, hoàn toàn thuộc thẩm quyền của Tòa theo luật định. Do vậy, mặc dù Trung Quốc lớn tiếng nói rằng “Tòa không có thẩm quyền” xem xét nội dung đơn kiện của Philippines, song căn cứ vào các điều khoản của UNCLOS 1982, Tòa Trọng tài có đủ thẩm quyền xem xét và ra phán quyết về các nội dung trong đơn kiện của Philippines.

3. Phán quyết ngày 12/7/2016 là công tâm, công bằng và minh bạch. Theo đó, Tòa đã bác bỏ hoàn toàn cái gọi là “quyền lịch sử” mà Trung Quốc đòi hỏi trong phạm vi “đường lưỡi bò” ở Biển Đông và nhấn mạnh yêu sách “đường lưỡi bò” hoàn toàn không phù hợp với các điều khoản của UNCLOS. Phán quyết cũng dựa trên quy định trong Điều 121 UNCLOS 1982 để xác định rõ các cấu trúc thuộc quần đảo Trường Sa, bao gồm Ba Bình (cấu trúc có diện tích lớn nhất ở Trường Sa) hoàn toàn không đủ điều kiện để có vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa riêng mà chỉ có tối đa lãnh hải 12 hải lý.

Phán quyết là ràng buộc đối với các bên liên quan trong vụ kiện, Philippines và Trung Quốc có nghĩa vụ thực hiện. Một khiếm khuyết trong cơ chế giải quyết tranh chấp ở Tòa Trọng tài là chưa có chế tài buộc các bên thi hành phán quyết. Do vậy, ngay sau khi Tòa ra phán quyết, Trung Quốc đã phản đối và tuyên bố không tuân thủ Phán quyết. Điều này càng làm cho cộng đồng quốc tế thấy rõ bản chất cường quyền, bất chấp luật pháp quốc tế của Trung Quốc. Với cách hành xử như vậy, Trung Quốc hoàn toàn không xứng đáng là Ủy viên Thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc cũng như thành viên của UNCLOS 1982.

Sau khi Tòa Trọng tài ra Phán quyết ngày 12/7/2016, Trung Quốc đã mở đợt vận động (kể cả dùng tài chính mua chuộc), thậm chí dọa nạt các nước không được lên tiếng ủng hộ Phán quyết. Tuy nhiên, Trung Quốc không thể làm lu mờ được Phán quyết.

Trong bối cảnh tình hình Biển Đông ngày càng diễn biến phức tạp do Trung Quốc gia tăng các hoạt động gây hấn, xâm lấn ở Biển Đông thì các nước lại càng thấy rõ, chỉ có luật pháp quốc tế mới có thể là cơ sở để giải quyết các tranh chấp ở Biển Đông, chống lại sự cường quyền và bành trướng của Trung Quốc. Do vậy, chắc chắn Phán quyết ngày 12/7/2016 sẽ là một án lệ hết sức quan trọng để giải quyết các tranh chấp ở Biển Đông hòa bình, bằng biện pháp pháp lý trên tinh thần thượng tôn pháp luật.

Tags: biendao

Tìm kiếm ( 搜索 )

Ngôn ngữ ( 语言 )

Bài đăng phổ biến ( 更多帖子 )

Ca khúc Việt ( 越南歌曲 )

Lưu trữ Blog ( 博客归档 )

Nhãn ( 标签 )

Tổng số lượt xem ( 点击总数 )

Nhìn lại Phán quyết của Tòa Trọng tài vụ kiện Biển Đông sau 4 năm

Comments[ 0 ]

Đăng nhận xét

Hot （焦点）