Du lịch Việt Nam vượt khó, tìm thời cơ trong thách thức

 

Năm 2020, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, du lịch Việt Nam chịu tổn thất nặng nề nhất trong các ngành kinh tế. Du lịch thất thu khoảng 23 tỷ USD do lượng khách quốc tế đến Việt Nam giảm 80% (so với năm 2019), lượng khách trong nước cũng giảm gần 50% … Song các đợt giãn cách xã hội vì dịch Covid-19 cũng là "thời gian nghỉ cần thiết" để ngành du lịch nhìn lại những hạn chế, tìm cơ hội trong thách thức và có các giải pháp phát triển bền vững trong giai đoạn mới.

Bước vào năm 2020, du lịch Việt Nam có được đà và nền tảng tăng trưởng ngoạn mục 5 năm liên tục. Tháng 1-2020, lần đầu Việt Nam đón được hai triệu khách quốc tế trong một tháng. Thế nhưng, từ tháng 2-2020, dịch Covid-19 bùng phát trên thế giới đã ngay lập tức ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngành du lịch. Ngành du lịch Việt Nam phải đối mặt với những khó khăn chưa từng xảy ra trước đó. Kể từ tháng 3-2020, Việt Nam ngừng hoạt động đón khách quốc tế, chỉ còn hoạt động du lịch trong nước. Nhưng thị trường du lịch trong nước cũng bị ảnh hưởng bởi các đợt giãn cách xã hội khi dịch bùng phát. Trong nước, dù dịch Covid-19 nhanh chóng được khống chế tốt, Việt Nam trở thành điểm sáng về an toàn phòng dịch trên toàn thế giới nhưng ngành du lịch không tránh khỏi những tổn thất nặng nề. Theo dự báo của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL), lượng khách quốc tế cả năm 2020 ước chỉ đạt 3,8 triệu lượt, giảm gần 80% so với năm 2019; khách du lịch trong nước cũng giảm gần 50%; khoảng 40-60% lao động ngành du lịch bị mất việc làm hoặc cắt giảm ngày công; khoảng 95% doanh nghiệp lữ hành quốc tế ngừng hoạt động; nhiều khách sạn phải đóng cửa, công suất sử dụng phòng có thời điểm chỉ đạt từ 10-15%; tổng thu du lịch cả nước thiệt hại lên đến 530 nghìn tỷ đồng (tương đương 23 tỷ USD)...

Dịch Covid-19 buộc ngành du lịch phải chuyển hướng vào tập trung phát triển du lịch nội địa. Du lịch phải cùng lúc thực hiện "nhiệm vụ kép": vừa bảo đảm an toàn tính mạng, sức khỏe người dân vừa duy trì sản xuất, kinh doanh. Và du lịch trong nước là giải pháp duy nhất giúp các doanh nghiệp từng bước phục hồi, duy trì hoạt động. Ngành du lịch đã hai lần phát động chương trình kích cầu du lịch nội địa vào tháng 5-2020 (với chủ đề "Người Việt Nam đi du lịch Việt Nam") và tháng 9-2020 (với chủ đề "Du lịch Việt Nam an toàn, hấp dẫn"). Chương trình kích cầu du lịch nhận được sự hưởng ứng tích cực của các địa phương, doanh nghiệp và người dân. Bằng tất cả những nỗ lực, đến hết tháng 11-2020, tổng số khách du lịch trong nước đạt 49 triệu lượt. Du lịch trong nước đã góp phần duy trì được hoạt động ở mức cầm chừng của ngành trong thời chống dịch …

Mức độ tàn phá ngoài sức tưởng tượng của dịch Covid-19 khiến ngành du lịch Việt Nam phải đánh giá lại, tư duy lại cách làm du lịch trong bối cảnh dịch còn diễn biến phức tạp. Du lịch Việt Nam chuyển hướng tập trung khai thác thị trường khách trong nước ở trạng thái "bình thường mới", với yêu cầu tiên quyết là phải bảo đảm an toàn phòng, chống dịch cho các sản phẩm du lịch, bảo đảm an toàn cho du khách. Nhưng ngành du lịch cũng phải tính xa hơn để đón đầu khách quốc tế, với những sản phẩm mới, phù hợp ngay khi đủ điều kiện mở lại hoạt động đón khách quốc tế.

Qua nhiều diễn đàn, hội nghị về du lịch, những điểm yếu và hạn chế của du lịch Việt Nam bộc lộ rõ qua đại dịch đã được chính ngành du lịch nhìn nhận lại, đánh giá một cách sâu sắc để có những giải pháp nhằm vực dậy hoạt động sau dịch. Ðầu tiên, ngành du lịch xác định cần nhanh chóng cơ cấu lại thị trường khách. Thời gian qua, du lịch Việt Nam phụ thuộc quá nhiều vào thị trường Ðông - Bắc Á (gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc) với khoảng 66,8% tổng lượng khách quốc tế, trong khi một số thị trường khách có mức chi tiêu cao (như châu Âu, châu Mỹ...) vẫn chưa được khai thác hiệu quả. Ðiều đó đòi hỏi ngành du lịch phải điều chỉnh để có các dòng sản phẩm đáp ứng nhu cầu đa dạng của du khách quốc tế, nhất là các thị trường khách "nhà giàu". Ðồng thời, bảo đảm phát triển cân đối cơ cấu khách du lịch quốc tế đến từ nhiều thị trường. Tiếp đến là nâng cao chất lượng sản phẩm và hiệu quả kinh doanh. Theo thống kê, thời gian lưu trú của du khách quốc tế đến Việt Nam bình quân chỉ đạt 8,1 ngày, với mức chi tiêu bình quân là 1.074 USD cho một chuyến đi (thấp hơn đáng kể so với mức tương ứng của Thái-lan là chín ngày và 1.565 USD). Ðây là vấn đề đòi hỏi ngành du lịch phải có giải pháp về sản phẩm và hướng đi để ưu tiên thu hút dòng khách có mức chi tiêu cao, lưu trú dài ngày, bảo đảm sự phát triển bền vững cho du lịch Việt Nam, đồng thời cần chú trọng hơn đến thị trường khách trong nước. Theo các chuyên gia và cơ quan quản lý, việc cơ cấu lại thị trường, để du lịch trong nước trở thành thị trường quan trọng, đóng góp từ 55% đến 75% tổng thu của ngành du lịch trong hai đến ba năm tới, là điều rất cần thiết. Lâu nay do chưa quan tâm đúng mức thị trường khách du lịch trong nước, nên dù khách trong nước chiếm hơn 82,5% tổng lượng khách, nhưng doanh thu du lịch từ khách trong nước chỉ chiếm chưa đến 45% tổng doanh thu du lịch. Lý do là sản phẩm du lịch phục vụ khách trong nước chưa đa dạng, còn mang tính mùa vụ, thiếu sản phẩm hấp dẫn để thu hút và kích thích chi tiêu của đối tượng khách này. Việc khai thác thị trường du lịch trong nước với tiềm năng 100 triệu dân, trong đó số người có thu nhập khá ngày càng tăng nhanh, mang đến nguồn thu ổn định, bền vững là hướng tập trung hiện nay của ngành.

Trong tình hình khó khăn chống đỡ dịch Covid-19, vấn đề hợp tác, liên kết du lịch được các địa phương chú trọng, chia sẻ thực chất hơn, trở thành giải pháp quan trọng để tăng lượng khách du lịch trong nước. Tăng cường liên kết vùng, liên kết địa phương, liên kết ngành, doanh nghiệp; chú trọng nâng cao chất lượng, sản phẩm du lịch, bảo đảm an toàn cho du khách... là những giải pháp trọng tâm. Các địa phương đã "ngồi lại" với nhau để xác định những sản phẩm đặc trưng, phù hợp, hấp dẫn của từng vùng, tránh việc cạnh tranh bằng các sản phẩm giống nhau hoặc gây xung đột. Việc hợp tác liên kết phát triển du lịch giữa TP Hồ Chí Minh và tám tỉnh Tây Bắc mở rộng năm 2020 với chủ đề "Liên kết phát triển bền vững" là một điển hình. Trước đó, TP Hồ Chí Minh đã có các hoạt động liên kết du lịch rất hiệu quả với 13 tỉnh đồng bằng sông Cửu Long và năm tỉnh vùng Ðông Nam Bộ.

Ðiều quan trọng không kém là việc cơ cấu lại sản phẩm, tạo ra sản phẩm du lịch mới lạ, độc đáo. Kinh nghiệm của hai đợt kích cầu du lịch trong nước vừa qua là tập trung đẩy mạnh xúc tiến điểm đến, nhất là những điểm đến mới và kết nối các điểm đến để tạo ra những sản phẩm mới lạ, độc đáo, hấp dẫn. Với du khách, quan trọng nhất là có nhiều sản phẩm mới lạ, độc đáo, hấp dẫn, bởi giờ đây chỉ còn tua đi du lịch trong nước, họ có nhiều sự lựa chọn và trở nên khắt khe hơn. Khi đưa ra các sản phẩm mới, các doanh nghiệp du lịch đồng thời cam kết về hoãn, hủy, đổi tua, dịch vụ... linh hoạt để du khách yên tâm rằng, họ luôn được bảo đảm quyền lợi trong mọi tình huống. Ðây cũng là bước sáng tạo của các doanh nghiệp du lịch Việt Nam trong trạng thái "bình thường mới".

Thực hiện mục tiêu kép "vừa phòng, chống dịch Covid-19, vừa phát triển kinh tế, xã hội", trong đó, mục tiêu trước mắt là đề xuất các giải pháp cụ thể, khả thi để nhanh chóng phục hồi du lịch nội địa và sẵn sàng mở cửa thị trường quốc tế khi điều kiện cho phép, là mục tiêu căn cốt của du lịch Việt Nam.

Tại Hội nghị toàn quốc về du lịch năm 2020 với chủ đề "Liên kết, hành động và phát triển" (tổ chức tại Quảng Nam cuối tháng 11 vừa qua), đại diện Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương và các doanh nghiệp du lịch lớn đã cùng bàn thảo, đề xuất giải pháp nhằm vực dậy du lịch Việt Nam sau dịch. Giải pháp trước mắt và ngắn hạn mà các doanh nghiệp đề xuất với Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương là tiếp tục có chính sách hỗ trợ ngành du lịch và doanh nghiệp du lịch vượt qua khó khăn trong bối cảnh dịch bệnh. Bên cạnh đó, các nhóm giải pháp căn cơ và lâu dài cũng được bàn thảo, đề xuất. Các chuyên gia, đại diện doanh nghiệp đồng tình với bốn nhóm giải pháp do Bộ VHTTDL đề xuất, bao gồm: Cơ cấu lại thị trường khách du lịch theo hướng bền vững, hiệu quả nhằm vào thị trường khách chất lượng cao, lưu trú dài ngày, chi tiêu cao, cơ cấu thị trường theo phân đoạn nhu cầu; phát triển sản phẩm, dịch vụ mới, liên kết đa dạng hóa và nâng cao chất lượng sản phẩm phù hợp với từng phân đoạn thị trường; đẩy mạnh hợp tác công tư, liên kết vùng giữa các địa phương, điểm đến trong hợp tác phát triển du lịch; chuyển đổi số, đặc biệt trong nghiên cứu thị trường, cơ sở dữ liệu và xúc tiến, quảng bá du lịch. Trong các giải pháp này, Bộ VHTTDL cho rằng, chuyển đổi số trong phát triển du lịch, nhất là trong quản lý, kinh doanh, trong nghiên cứu thị trường, trong tiếp thị và bán sản phẩm du lịch là yêu cầu mang tính chất sống còn. Do đó, Bộ đề xuất Chính phủ để được giao chủ trì xây dựng Ðề án tổng thể về chuyển đổi số trong ngành du lịch đến năm 2030...

Ðại dịch Covid-19 trên thế giới vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường. Thời điểm kiểm soát được hoàn toàn dịch bệnh trên toàn cầu (khi có vắc-xin phòng ngừa hữu hiệu) vẫn đang bỏ ngỏ. Theo dự báo của Tổ chức du lịch thế giới, du lịch toàn cầu chỉ có thể phục hồi sớm nhất là vào quý III năm 2021. Trong bối cảnh ấy, ngành du lịch Việt Nam đang cùng chung tay hành động với sự đồng lòng vào cuộc của cả doanh nghiệp, địa phương và cơ quan quản lý để cơ cấu lại, nhất là cơ cấu lại nguồn khách, cơ cấu lại sản phẩm phù hợp để đón nhận cơ hội mới. Những đột phá, sáng tạo trong cách làm du lịch trong thời gian chống đỡ với dịch Covid-19 vừa qua sẽ là nền tảng tạo đà để du lịch Việt Nam tìm được thời cơ trong thách thức, chủ động đón nhận cơ hội mới ngay sau khi hết dịch, tiếp tục khẳng định vị thế du lịch Việt Nam.