Cầu nối tin cậy

 

Đi qua nửa chặng đường đảm nhiệm trọng trách Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (LHQ) nhiệm kỳ 2020 - 2021, Việt Nam được cộng đồng quốc tế ghi nhận thành công trong vai trò cầu nối, với những sáng kiến thúc đẩy gắn kết, đồng thuận trong các mục tiêu chung. Trên cương vị Chủ tịch ASEAN năm 2020, Việt Nam có đóng góp quan trọng đề cao vai trò, tiếng nói của ASEAN, thúc đẩy hợp tác giữa Hiệp hội với tổ chức đa phương lớn nhất hành tinh.

Việt Nam đảm nhiệm trọng trách tại Hội đồng Bảo an (HĐBA) LHQ trong bối cảnh thế giới và khu vực có nhiều chuyển biến sâu sắc, phức tạp. Nhiều cuộc khủng hoảng kéo dài chưa được giải quyết, một số điểm nóng lại cận kề nguy cơ bùng phát thành xung đột. Cạnh tranh nước lớn chiến lược tăng tốc, thậm chí đối đầu quyết liệt trong lợi ích sát sườn, gây hệ lụy phức tạp và lan rộng, tới cả cơ quan quyền lực cao nhất của LHQ. Hòa bình, hợp tác vẫn là xu thế chủ đạo, song chủ nghĩa đa phương, các cơ chế toàn cầu và khu vực lung lay trước những bước đi đơn phương, xa rời hợp tác quốc tế. Trong khi đó, đại dịch Covid-19 bùng phát, tác động sâu sắc mọi mặt đời sống quốc tế ở các châu lục, tiến công trực tiếp, làm bộc lộ khiếm khuyết và làm suy yếu các diễn đàn đa phương, trở thành thách thức an ninh phi truyền thống khó kiểm soát.

Trong bối cảnh nhiều thách thức, Việt Nam tham gia HĐBA trên tinh thần độc lập, tự chủ, tích cực, trách nhiệm và cân bằng; đề cao tuân thủ Hiến chương LHQ và các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế; ủng hộ và thúc đẩy đối thoại, giảm đối đầu, tìm kiếm giải pháp công bằng cho các vấn đề đe dọa hòa bình, an ninh của khu vực và quốc tế. Với chủ trương "đối tác vì hòa bình bền vững", mục tiêu Việt Nam đề cao là ngăn ngừa xung đột, kiến tạo hòa bình, tái thiết sau khủng hoảng, củng cố chủ nghĩa đa phương và các thể chế toàn cầu và tổ chức khu vực.

Trải qua nửa nhiệm kỳ, nỗ lực tham gia, đóng góp sáng kiến của Việt Nam được bạn bè quốc tế ghi nhận, nhất là thành công trong vai trò Chủ tịch HĐBA (tháng 1-2020). Việc ngay trong tháng đầu tiên Việt Nam giữ cương vị Ủy viên không thường trực đã tiếp nhận trọng trách chủ trì, điều hành hoạt động của HĐBA đặt nền tảng thuận lợi cho cả nhiệm kỳ. Một sự trùng hợp có ý nghĩa đặc biệt, khi đây cũng là tháng mở đầu năm kỷ niệm 75 năm thực hiện Hiến chương LHQ. Việt Nam đã lựa chọn chủ đề tháng là thúc đẩy tuân thủ Hiến chương LHQ nhằm khẳng định lại vai trò quan trọng của hợp tác đa phương trong duy trì hòa bình và an ninh quốc tế.

Sự kiện trọng tâm và ghi dấu ấn Việt Nam là Phiên thảo luận mở cấp bộ trưởng, với chủ đề "Kỷ niệm 75 năm thành lập LHQ: Tăng cường tuân thủ Hiến chương LHQ để duy trì hòa bình và an ninh quốc tế". Đây cũng là chủ đề xuyên suốt hoạt động của HĐBA trong năm đánh dấu chặng đường ba phần tư thế kỷ LHQ đóng góp cho sự nghiệp hòa bình và phát triển của thế giới. Với chủ đề mang tính thời sự, đáp ứng mong đợi của cộng đồng quốc tế, Phiên thảo luận do Việt Nam chủ trì thu hút khoảng 110 đại diện cấp cao các nước và Tổng Thư ký LHQ tham gia phát biểu, một số lượng tham gia phát biểu cao nhất trong lịch sử các phiên thảo luận mở của LHQ. Với nỗ lực chủ trì và điều phối của Việt Nam, HĐBA cũng lần đầu thông qua Tuyên bố Chủ tịch về tuân thủ Hiến chương LHQ.

Sự kiện quan trọng nữa, phản ánh thành công của Việt Nam trong "vai trò kép" là Ủy viên không thường trực HĐBA - Chủ tịch ASEAN năm 2020, là Phiên họp về hợp tác giữa LHQ và ASEAN, lần đầu được thảo luận tại HĐBA. Qua đó, Việt Nam khẳng định mục tiêu và nỗ lực thúc đẩy hợp tác toàn diện, hiệu quả giữa hai tổ chức, tập trung các lĩnh vực ưu tiên là giải quyết tranh chấp một cách hòa bình, ngoại giao phòng ngừa, giải trừ quân bị, gìn giữ hòa bình, chống khủng bố, hợp tác biển, an ninh hàng hải... Sự kiện này đánh dấu lần đầu ASEAN chia sẻ tại HĐBA về định hướng, nỗ lực ngăn ngừa xung đột, củng cố hòa bình khu vực và tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, qua đó khẳng định vai trò trung tâm và đóng góp quan trọng của Hiệp hội. Nhiều ý kiến giới ngoại giao nhận định, Việt Nam thành công trong việc kết nối ASEAN với HĐBA, thúc đẩy giá trị cốt lõi và tiếng nói, cũng như giương cao ngọn cờ ASEAN tại cơ quan quan trọng nhất của LHQ.

Năm 2020 đánh dấu khoảng thời gian HĐBA đứng trước nhiều thách thức lớn, từ hồ sơ tồn đọng kéo dài liên quan các cuộc xung đột, đến thách thức chưa từng có là đại dịch Covid-19. Thách thức xuất hiện đúng thời điểm các cơ chế đa phương trì trệ, thậm chí bị hoài nghi, trong khi hợp tác trong HĐBA không như kỳ vọng, nhất là giữa các nước Ủy viên thường trực HĐBA (P5). Cùng với các nước trong nhóm Ủy viên không thường trực HĐBA (E10), Việt Nam nỗ lực phát huy vai trò cầu nối, thúc đẩy đoàn kết giữa E10 và P5, giúp hàn gắn chia rẽ trong nhóm P5, giảm sự bế tắc, đình trệ và kém hiệu quả trong hoạt động của HĐBA do bất đồng giữa các cường quốc. Giữ cương vị điều phối nhóm E10 (tháng 5-2020), Việt Nam thể hiện rõ vai trò tích cực và chủ động, khi thúc đẩy nối lại cuộc họp giữa E10 và Tổng Thư ký LHQ, chủ trì xây dựng các phát biểu chung của E10...

Thành công trong kiểm soát dịch Covid-19 là yếu tố thuận lợi để Việt Nam chia sẻ, thúc đẩy hợp tác quốc tế xử lý thách thức an ninh phi truyền thống chưa có tiền lệ này. Việt Nam phối hợp một số nước thúc đẩy HĐBA thảo luận và ra văn kiện riêng về Covid-19. Nhiều sáng kiến, đề xuất của Việt Nam đóng góp thực chất vào quá trình thương lượng các văn kiện của HĐBA, đáp ứng mối quan tâm chung và được cộng đồng quốc tế đánh giá cao. Nỗ lực làm cầu nối của Việt Nam giúp tăng cường chia sẻ, kết nối và hành động tại HĐBA trong nhiều lĩnh vực, gồm cả vấn đề khó tìm "mẫu số chung".

Với vị thế quốc gia ngày càng được nâng cao, với sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế và với kinh nghiệm chủ trì, điều hành các tổ chức, cơ chế hợp tác khu vực và quốc tế, Việt Nam được tin tưởng sẽ hoàn thành tốt trọng trách tại HĐBA, đóng góp cho nỗ lực chung duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, thúc đẩy hợp tác và phát triển toàn cầu.