Phát triển các sản phẩm, dịch vụ văn hóa để quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới (phần 1)

 

Toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế đem đến nhiều thời cơ nhưng cũng đặt ra không ít khó khăn, thách thức. Một trong những yêu cầu, nhiệm vụ đối với văn hóa nước ta hiện nay là cần phát triển mạnh mẽ các sản phẩm, dịch vụ văn hóa độc đáo, vừa để xây dựng thị trường văn hóa lành mạnh, vừa đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường quảng bá hình ảnh đất nước và con người Việt Nam ra thế giới.

Văn hóa không chỉ góp phần chuyển giao tri thức, giáo dục thẩm mỹ, giúp truyền tải các giá trị văn hóa - xã hội quan trọng mà còn là một ngành sản xuất, một lĩnh vực đóng góp cho tăng trưởng kinh tế cũng như góp phần bảo đảm cho phát triển bền vững. Nhiều nước trên thế giới đã công nhận văn hóa như một trong những trụ cột chính của nền kinh tế sáng tạo, một lĩnh vực quan trọng của thương mại và cạnh tranh quốc tế. Việc thừa nhận giá trị kép của văn hóa đã làm cho nhiều chính phủ trên thế giới tập trung phát triển và mở rộng các ngành công nghiệp văn hóa như một phần của chiến lược đa dạng hóa kinh tế, kích thích tăng trưởng kinh tế, thịnh vượng và hạnh phúc. Các ngành công nghiệp văn hóa cùng với “dòng chảy” của các sản phẩm, dịch vụ văn hóa đã tạo nên thu nhập đáng kể, mang lại những cơ hội mới cho các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Trong nỗ lực hội nhập quốc tế, Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 (gọi tắt là Chiến lược) đã được ban hành. Đây là chiến lược quốc gia về phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, có tính tổng thể, bao trùm lên 12 ngành công nghiệp văn hóa. Các mục tiêu trong Chiến lược đã tác động trực tiếp đến việc hình thành thị trường văn hóa với các sản phẩm, dịch vụ văn hóa nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế của Việt Nam. Việc phát triển các ngành công nghiệp văn hóa trở thành ngành kinh tế dịch vụ quan trọng sẽ không chỉ đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế, giải quyết việc làm mà còn đáp ứng nhu cầu sáng tạo, hưởng thụ, tiêu dùng văn hóa của người dân, góp phần xuất khẩu văn hóa, quảng bá hình ảnh đất nước và con người Việt Nam.

Sản xuất ngày càng nhiều sản phẩm, dịch vụ văn hóa đa dạng, chất lượng, xác lập các thương hiệu sản phẩm, dịch vụ văn hóa, ưu tiên phát triển các ngành có nhiều lợi thế, tiềm năng của Việt Nam là những bước đi tất yếu để thực hiện Chiến lược này. Trong bối cảnh hiện nay, đóng góp của các sản phẩm, dịch vụ văn hóa vào tổng sản phẩm quốc nội (GDP) có cơ hội tăng lên khi được tích hợp với kỹ thuật số và nền kinh tế chia sẻ, với việc sử dụng thương mại điện tử và các cơ hội đa dạng khác đang nổi lên trong không gian số.

Hiện nay, các giao dịch thương mại toàn cầu về văn hóa ngày càng gia tăng đã chứng minh, văn hóa chính là một loại “sức mạnh mềm”, có sức truyền bá lớn lao vượt ra ngoài biên giới, thúc đẩy sự đối thoại, hiểu biết về văn hóa giữa các quốc gia. Việc phát triển mạnh mẽ các sản phẩm, dịch vụ văn hóa góp phần tích cực cho việc tuyên truyền, đề cao các giá trị của văn hóa, đất nước, con người Việt Nam nói riêng và đóng góp cho sự đa dạng văn hóa, cho sự phát triển bền vững của nhân loại nói chung. Tuy nhiên, trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, nguy cơ đồng hóa và lệ thuộc về văn hóa với sự hỗ trợ của các phương tiện truyền thông, sự phát triển của khoa học - kỹ thuật và môi trường số hóa ngày càng cao. Văn hóa của các nước lớn với sức lan tỏa rộng có thể tác động đến đời sống văn hóa của nước ta, thì sự dồi dào của hàng hóa - dịch vụ văn hóa Việt Nam trên thị trường nội địa và quốc tế chính là “sức mạnh mềm” văn hóa, làm cho văn hóa thấm sâu vào đời sống người dân, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc, hạn chế nguy cơ lệ thuộc vào văn hóa của các quốc gia khác.

Sự chuyển đổi kỹ thuật số đã và đang tạo ra những cơ hội, khả năng và thách thức mới cho ngành văn hóa về phương thức hoạt động. Công nghệ số phát triển mang đến khả năng tiếp cận các nội dung văn hóa dễ dàng hơn và không bị giới hạn bởi các đường biên giới quốc gia nhưng điều này cũng đòi hỏi mỗi sản phẩm văn hóa phải có sự khác biệt, độc đáo trong nội dung, ý tưởng mới tạo ra được ưu thế cạnh tranh trên thị trường. Các nước phát triển trên thế giới đang chuyển nhanh sang nền kinh tế số, kinh tế sáng tạo, đồng thời thực hiện số hóa các nội dung văn hóa. Sự thay đổi này đã đem lại những cơ hội lớn về khả năng giảm thiểu chi phí sản xuất, góp phần tạo ra các kênh phân phối, quảng bá sản phẩm mới. Sự chuyển dịch của cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp - dịch vụ, cùng với tốc độ đô thị hóa diễn ra ngày càng nhanh đặt ra yêu cầu thúc đẩy các cá nhân, tổ chức, các đơn vị văn hóa - nghệ thuật phát triển hàng hóa và dịch vụ văn hóa, xây dựng các mối quan hệ chặt chẽ hơn với thị trường, với công chúng/người tiêu dùng, đa dạng hóa nguồn thu thông qua các thực hành văn hóa gắn với các nhu cầu của cuộc sống đương đại, từ đó nâng cao vai trò và giá trị tổng thể của văn hóa. Có thể nói, môi trường thể chế, năng lực sáng tạo, bộ máy quản trị, quy trình sản xuất, kỹ năng kinh doanh, công nghệ số... mang đến cơ hội và cũng đặt ra những thử thách lớn cho ngành văn hóa Việt Nam trong tiến trình hội nhập quốc tế.