Home »
Thứ Hai, 30 tháng 1, 2017

Những được mất của ngoại giao Trung Quốc năm 2016 (phần 2)

Biển Đông: “Giành thắng lợi bên trong, nhưng thất bại ở bên ngoài”
Điều không thể xem nhẹ là ngoại giao của Trung Quốc trong năm 2016 cũng có thời điểm “lâm vào tình thế nguy hiểm”, đó là cuộc khủng hoảng hoặc thất bại về ngoại giao, được thể hiện đặc biệt rõ ràng ở hai khu vực lớn – Biển Đông và bán đảo Triều Tiên.
Trong vấn đề Biển Đông, sau khi Tòa Trọng tài đưa ra phán quyết về vụ kiện Biển Đông vào tháng 7, khiến cho Trung Quốc ở bên ngoài – cho dù nhà lãnh đạo hay là các học giả - muốn tái khẳng định “đường 9 đoạn” cũng gặp khó khăn hơn. Đa số các nước cho dù là cố tình hay vô ý đều có thể bị tác động bởi dư luận quốc tế, vì vậy rất nhiều tuyên bố và quyền lợi về Biển Đông trước đó của Trung Quốc đều mất hiệu lực hoặc phải đàm phán lại. Hiện nay, Trung Quốc không những không thực hiện được mục tiêu tổng thể như kỳ vọng ban đầu, mà các công trình trên một số đảo, đá nhỏ cũng có thể chịu ảnh hưởng.
Điều này làm nhớ lại năm 1982, tuy Anh giành chiến thắng trong cuộc chiến tranh giành quần đảo Falkland/Malvinas, nhưng vì không có giấy phép khai thác và sự công nhận của quốc tế, cho đến nay Argentina vẫn đang kháng cáo đối với chủ quyền quần đảo Falkland. Điều này làm cho quần đảo Falkland và vùng biển xung quanh dường như trở thành vùng cấm quân sự, không thể thực hiện bất kỳ hoạt động khai thác nào. Tương tự, những đảo, đá mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông, nếu không được sự công nhận của cộng đồng quốc tế, không được Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (UNCLOS) công nhận, vận mệnh của những đảo đá này trong tương lai sẽ ra sao? Trong tương lai, nếu muốn khai thác thì phải dựa vào tiêu chuẩn nào, đây đều là những trở ngại.
Nhìn chung, sự chuẩn bị ban đầu của Trung Quốc đối với vụ kiện về Biển Đông chưa đầy đủ, chưa xem xét toàn diện, mức độ tham gia cũng chưa đủ. Tuy tham gia cũng chưa chắc có thể giành phần thắng, nhưng đã đưa ra tòa giải quyết thì sẽ kéo dài thời gian kiện tụng, các trình tự như khiếu nại, phản chứng… đều sẽ phức tạp hơn nhiều. Nếu Trung Quốc hoàn toàn không tham gia thì còn có thể rơi vào cục diện bị động nếu muốn đạt được lợi ích chiến lược trong tương lai.
Cho dù Trung Quốc dùng những lời lẽ đanh thép để đáp trả, hoặc quyền lợi tương tự “đường 9 đoạn”, thì cũng không phải là những thứ có thể đàm phán về mặt pháp lý và ngoại giao với cộng đồng quốc tế. Ví dụ một số nghị sĩ Quốc hội Mỹ thường sử dụng một số phát ngôn thô bạo để gây sức ép với nước khác, nhưng thái độ này không nên được coi là sự đáp trả trên phương diện quốc gia.
Trong những năm gần đây sự thất bại ngoại giao như vậy được coi là rất hiếm, tình hình thực tế hiện nay là Trung Quốc “giành thắng lợi bên trong, nhưng thất bại ở bên ngoài” ở Biển Đông. “Bên trong” ở đây là sự kiểm soát thực tế của Trung Quốc đối với Biển Đông không ngừng tăng lên, dù là về xây dựng cơ sở hạ tầng, hay là bố trí hạm đội, tàu cá. Nhưng sự ảnh hưởng của “bên ngoài” như làm thế nào để giành được lòng người, được người dân các nước Đông Nam Á hiểu được là điều Trung Quốc đáng phải suy ngẫm.
Trước vấn đề này, một số học giả nước ngoài thậm chí còn cho rằng trong tương lai, khu vực biển Hoa Đông và Biển Đông có lẽ sẽ trở thành một “Trung Đông mới”, ví dụ như xuất hiện chiến tranh hỗn loạn, cuộc đọ sức căng thẳng giữa các nước, sự đối đầu của người dân. Có lẽ bây giờ chúng ta nghe có vẻ rất ngạc nhiên, nhưng điều này đang đại diện cho mối quan ngại của bên ngoài đối với khu vực này. Chúng ta luôn nói “đứng trên phương diện chính nghĩa, sẽ có được sự ủng hộ và giúp đỡ của nhiều người”, trong cộng đồng quốc tế, thế nào là “chính nghĩa”? Đối với tác giả, các phương thức như Hiến chương Liên hợp quốc, lợi ích của cộng đồng quốc tế, hợp tác cùng thắng... là “chính nghĩa”, đây là những thứ không thể bị bỏ qua trong thời đại Trung Quốc phát triển nhanh chóng, trỗi dậy nhanh chóng hiện nay.
Đề phòng bán đảo Triều Tiên xuất hiện chiến tranh lạnh mới
Một cuộc khủng hoảng khác trong năm 2016 đến từ bán đảo Triều Tiên, cụ thể là cuộc khủng hoảng tồn tại trên hai phương diện sau.
Một là quan hệ Trung-Triều liên tục suy giảm. Các bước phát triển vũ khí tầm xa và bom hạt nhân của Triều Tiên không ngừng được đẩy nhanh, năm 2016 nước này liên tiếp tiến hành 2 vụ thử hạt nhân, đây phải là một trong những cuộc khủng hoảng lớn nhất mà quan hệ Trung-Triều đang phải đối diện hiện nay. Từ sau khi Triều Tiên có nhà lãnh đạo mới đến cuối năm 2016, nhà lãnh đạo hai nước vẫn chưa gặp nhau, điều này cho thấy hai bên tồn tại bất đồng căn bản trong vấn đề hạt nhân Triều Tiên. Điều này cũng làm cho cơ chế Đàm phán sáu bên chỉ còn là hình thức. Sau khi tổng thống mới của Mỹ lên cầm quyền, bên giải quyết vấn đề hạt nhân Triều Tiên trong tương lai không phải là người Mỹ, mà phải dựa vào người Trung Quốc. Có thể nói vấn đề hạt nhân Triều Tiên đã ngày càng đến gần điểm tới hạn của khủng hoảng.
Hai là việc triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối (THAAD). Đây có lẽ lại là một cuộc khủng hoảng lớn nhất từ khi Trung Quốc và Hàn Quốc thiết lập quan hệ ngoại giao đến nay. Cuộc khủng hoảng tương tự là “sự kiện Cao Câu Ly/Koguryo” năm 2004, khi đó vì vấn đề chủ quyền lịch sử của Vương quốc Cao Câu Ly cổ đại, Triều Tiên và Hàn Quốc đã xảy ra tranh cãi với Trung Quốc, họ cho rằng việc Trung Quốc trình báo di chỉ của Cao Câu Ly là di sản văn hóa thế giới, đã cho thấy tư tưởng bá quyền muốn chiếm đoạt bán đảo này, không ít người Hàn Quốc thậm chí còn biểu tình phản đối trước cổng đại sứ quán Trung Quốc tại nước này. Nhưng sự việc khi đó là tranh cãi ngoại giao do phương diện văn hóa gây ra, sau đó đã được hóa giải thông qua nỗ lực ngoại giao của Trung Quốc. THAAD hiện nay là vấn đề an ninh, đối với Trung Quốc lại càng quan trọng và nhạy cảm. Điều này cho thấy Trung Quốc và Hàn Quốc thiếu sự tin cậy lẫn nhau ở tầng sâu, không hình thành nhận thức chung trong các đề tài liên quan đến an ninh quan trọng, trái lại còn khiến Mỹ tìm kiếm được lợi thế trong các kẽ hở.
Đối diện với hai cuộc khủng hoảng trên bán đảo Triều Tiên, Trung Quốc một mặt vẫn dựa theo mục tiêu đã định, kiên trì quan điểm xóa bỏ hạt nhân; mặt khác phải đề phòng bán đảo Triều Tiên trở thành ngòi nổ của chiến tranh lạnh mới. Đối với Hàn Quốc, hiện nay có thể nói là hỗn loạn bên trong, tai họa bên ngoài. Đến lúc này, chỉ có thể hy vọng trong tương lai các bên có liên quan lợi ích có thể tiếp tục trao đổi – nếu xử lý thỏa đáng có lẽ sẽ làm cho cuộc khủng hoảng trên bán đảo Triều Tiên được cứu vãn, nếu không sẽ xuất hiện bóng đen của cuộc chiến tranh lạnh mới.
Chiến tranh lạnh có nghĩa là sẽ hình thành hai tập đoàn lớn, theo quan điểm của một số người, một bên là Mỹ-Nhật-Hàn, một bên là Trung Quốc và Triều Tiên, hiện nay cộng thêm Nga. Một khi cục diện này được hình thành sẽ rất nguy hiểm, gây kích động người dân ở một số nước. Dư luận có lúc rất dễ bị bắt cóc, nếu một số người Trung Quốc cảm thấy Mỹ-Nhật-Hàn là một phe cánh thì có thể sẽ dấy lên tâm lý tẩy chay đối với những quốc gia này, như vậy sẽ gây ra những ảnh hưởng bất lợi cho các vấn đề thực tế như đàm phán Khu vực thương mại tự do Trung-Nhật-Hàn.
“Khi cần cứng rắn phải cứng rắn, khi cần mềm dẻo phải mềm dẻo”
Hai cuộc khủng hoảng ngoại giao lớn nêu trên, ngoài có ảnh hưởng của nhân tố bên ngoài, ví dụ các nước ngoài khu vực như Mỹ, Philippines, Triều Tiên... thì cũng có vấn đề của bản thân Trung Quốc. Sau vụ kiện về Biển Đông, các quan chức ngoại giao của Trung Quốc quả thực đã dốc toàn lực vào công việc, cũng không ngừng liên lạc với các nước ASEAN, nhưng với tư cách là nước lớn khu vực, Trung Quốc cũng cần hiểu rõ và thông cảm với tâm lý của các nước xung quanh.     
Nhiều người hỏi tác giả, không phải đã có hơn 70 nước ủng hộ lập trường của Trung Quốc trong vấn đề Biển Đông sao? Tác giả phải nói rằng quan điểm của nhà lãnh đạo của những quốc gia này, trong đó có Thủ tướng Đức Merkel, là không dùng vũ lực giải quyết tranh chấp, phản đối nước lớn bên ngoài can dự, cũng như giải quyết tranh chấp Biển Đông dựa trên cơ sở luật pháp quốc tế. Nhiều người ở Trung Quốc cho rằng điều mà họ tán thành là vấn đề chủ quyền Biển Đông, tức là các đảo đá trong tranh chấp thuộc về Trung Quốc. Sự giải thích quá đơn giản và chưa đủ rõ ràng của quan chức và phương tiện truyền thông Trung Quốc sẽ tạo nên sự hiểu sai như vậy. Tương tự, sau khi Tổng thống Philippines Duterte lên cầm quyền, quan hệ đối với Trung Quốc dường như tốt hơn nhiều, dư luận trong nước cơ bản đều cho rằng Trung Quốc đã giành được thắng lợi ngoại giao, vấn đề Biển Đông đã được cứu vãn. Nhưng nếu chỉ tổng kết lịch sử như vậy, Trung Quốc sẽ không thể có được những suy ngẫm cần thiết.
Với tư cách là cường quốc biển, ngoài có tàu sân bay, hạm đội viễn dương, tàu chở hàng, tàu du lịch đi ra biển sâu với quy mô lớn, có sự đầu tư cho việc xây dựng chế độ ví dụ như khu cảnh giới ở thành phố Tam Sa, Trung Quốc còn có trí tuệ ứng phó với các vấn đề về biển, tức là các biện pháp giải quyết tình hình phức tạp, tư duy mang tính sáng tạo, khả năng hòa giải cung cấp các phương án đàm phán… Trung Quốc không những phải biết kiểm soát thực tế, đó là khi cần “cứng rắn phải cứng rắn”; hơn nữa còn phải hiểu pháp lý, đó là lúc cần “mềm dẻo phải mềm dẻo hơn”.
Trong việc giải quyết các vấn đề tranh chấp chủ quyền quan trọng, có thể làm theo biện pháp của Đặng Tiểu Bình đối với vấn đề Hong Kong trước đây, đó là áp dụng chính sách chủ quyền trên các tầng nấc, có sự sắp xếp linh hoạt và đa dạng: một số có thể gác lại, một số có thể hợp tác, một số lại cần có sự can thiệp của quốc tế.
Về phương diện lợi ích cốt lõi, biên giới của Trung Quốc cũng đang không ngừng thay đổi. Khi Trung Quốc phân biệt lợi ích quốc gia theo thứ tự quan trọng hay thứ yếu – khi đã có lợi ích cốt lõi, các lợi ích khác có thể hiểu được là có thể cùng chia sẻ và nhượng bộ. Nhưng điều này cũng tạo ra một vấn đề khác, đó là liên quan đến lợi ích cốt lõi thì phải cố thủ, không để lại khoảng trống. Vì vậy, Trung Quốc cần phải phân biệt giới hạn của những lợi ích cốt lõi này nằm ở đâu, cũng như khi đến giới hạn đỏ phải xử lý như thế nào, ví dụ áp dụng các biện pháp như kiểm soát khủng hoảng.
Ngoài ra, khái niệm lợi ích cốt lõi cũng chỉ là tương đối, khi quốc gia suy yếu, lợi ích cốt lõi cũng sẽ suy yếu, còn trong thời đại tiến bộ, lợi ích cốt lõi ngày càng rõ ràng. Ví dụ như Trung Quốc luôn coi Đài Loan, Tây Tạng là lợi ích cốt lõi, và bây giờ là thêm Biển Đông; 50 năm sau, có lẽ một trạm không gian ngoài vũ trụ hoặc trạm khảo sát khoa học ở vùng địa cực cũng là lợi ích cốt lõi của Trung Quốc. Để tránh đối đầu, Trung Quốc phải đưa ra những sự bố trí khác nhau ở các địa điểm khác nhau, khiến cho danh sách liệt kê của Trung Quốc và danh sách liệt kê của cộng đồng quốc tế có thể đạt tới sự ổn thỏa nào đó. Điều cần phải xem xét là khi lợi ích cốt lõi nảy sinh thay đổi, làm thế nào để cộng đồng quốc tế thích ứng với mình, đồng thời làm cho các bên lợi ích liên quan có thể từ đó được hưởng lợi.
Trung Quốc cần phải có một quan niệm chủ quyền mới
Đối với sáng kiến “Một vành đai, một con đường” mà Trung Quốc đưa ra 3 năm trước, tác giả cho rằng hiện nay nên chuyển từ giai đoạn nói về lợi ích và ý nghĩa to lớn sang giai đoạn vừa nói về tiềm lực vừa nói đến sự cân bằng của các vấn đề.     
Cách đây không lâu, trong cuộc tọa đàm về công tác xây dựng “Một vành đai, một con đường”, Chủ tịch Tập Cận Bình đã trình bày một cách tỉ mỉ, ông cho rằng việc xây dựng “Một vành đai, một con đường” từ không đến có, từ cục bộ đến toàn diện, tiến độ và thành quả đều vượt mong đợi. Điều này có nghĩa là phải biến kế hoạch xây dựng trong ngắn hạn thành kế hoạch trung và dài hạn, hình thành cơ chế. Từ bài phát biểu của Tập Cận Bình có thể thấy ông đã nhận thấy rõ những rủi ro và vấn đề tồn tại trong đó.
Hiện nay, thị trường trong nước không khởi sắc, cần phải kết nối với bên ngoài, và các nước bên ngoài cũng đang kỳ vọng dựa vào Trung Quốc để kiếm lợi. Trước kia Trung Quốc chủ yếu là thu hút nguồn vốn, còn hiện nay đã đến giai đoạn xuất khẩu nguồn vốn, trong 5-10 năm tới, xuất khẩu của Trung Quốc ra nước ngoài sẽ có những thành quả to lớn và vĩ mô. Đây không chỉ là mong muốn của riêng nhà lãnh đạo, mà còn phản ánh sự tất yếu của việc Trung Quốc phát triển đến giai đoạn lịch sử này. Sau Đại hội XIX của Đảng Cộng sản Trung Quốc, “Một vành đai, một con đường” nhất định sẽ trở thành kiểu mẫu, trở thành điểm tựa để thế hệ như Chủ tịch Tập Cận Bình tạo dựng sự nghiệp.
Năm 2017, nói rằng cần thảo luận bước tiếp theo của ngoại giao, không bằng nói rằng cần quan tâm hơn đến vấn đề trong nước. Vì phương thức tốt nhất để Trung Quốc ảnh hưởng thế giới là làm tốt công việc của mình. Giáo sư Tôn Lập Bình của Đại học Thanh Hoa không lâu trước từng viết bài, đề cập đến vấn đề nên xác định rõ phương hướng của đất nước. Ông cho rằng từ khi cải cách mở cửa đến nay, Trung Quốc có lẽ từng có thời điểm thuận lợi hoặc không thuận lợi, nhưng phương hướng tổng thể không lệch lạc, đó là hợp tác với thế giới, đi theo phương hướng hiện đại hóa. Ông cho rằng hiện nay phương hướng này có chút mơ hồ, đây cũng là nguy cơ lớn nhất hiện nay. Tác giả cũng tán thành phán đoán này.
Đối với Trung Quốc, nếu tập thể lãnh đạo mới sau Đại hội XIX có thể hợp tác thiết thực với thế giới nhiều hơn thì sẽ làm cho Trung Quốc càng tự tin hơn. Hy vọng sau Đại hội XIX, Trung Quốc vẫn có thể bình tĩnh phân tích, tiếp tục cam kết cải cách mở cửa, cam kết hợp tác cùng thắng với thế giới này.
Cụ thể là phương diện ngoại giao, mấy năm gần đây Trung Quốc quả thực đã đạt được tiến bộ không nhỏ, nhân viên ngoại giao đã bỏ ra rất nhiều công sức ở nhiều nơi. Trước kia, Bộ Ngoại giao từng đề xuất “Trung Quốc là người bảo vệ và người tham gia mang tính xây dựng của các quy tắc quốc tế”, “sự tham gia mang tính xây dựng” trong đó giống với “can dự mang tính sáng tạo” mà trước kia tác giả luôn đề cập. Tuy nhiên, trên phương diện cơ sở xã hội của ngoại giao, hiện nay Trung Quốc vẫn chưa đạt được những mong muốn của mình.
Từ lý luận cho thấy Trung Quốc cần phải có quan niệm chủ quyền mới. Sự hùng mạnh của đất nước không chỉ dựa vào sức mạnh của ý chí, mà còn phải dựa vào sức mạnh mềm và trí tuệ, làm cho sự phát triển trong nước và trào lưu quốc tế cùng tiến bước. Quan niệm chủ quyền mới phải coi trọng hoàn thiện đối nội và đối ngoại: về đối ngoại, bên cạnh việc xác lập thứ tự lợi ích mục tiêu mới trên toàn cầu, cần hiểu rõ nhu cầu và mối lo ngại của các nước láng giềng và cộng đồng quốc tế đối với Trung Quốc; về đối nội, phải đề phòng tinh thần chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi, hiểu rõ đa nguyên mở cửa và tiến bộ chính trị, vai trò tích cực của quyền lợi quốc tế đối với mình. Ví dụ như làm thế nào kết hợp tốt hơn giữa chủ quyền với nhân quyền; làm thế nào để biến chủ quyền thành tiến trình biến động, chứ không phải là pháp lý và khái niệm đơn giản... Tác giả hy vọng có thể thông qua việc xây dựng một loạt quan niệm, vừa phù hợp truyền thống và tình hình đất nước của Trung Quốc, vừa có thể kết nối tốt hơn với sự phát triển của nhân loại. Đây đều là những điều Trung Quốc cần suy ngẫm và thúc đẩy trong thời gian tới.
Tags:

Comments[ 0 ]


Đăng nhận xét

Hot （焦点）

  • 胡志明——光辉的道德榜样
    胡志明是二十世纪越南革命杰出的马克思主义思想家。他老人家的思想是马克思列宁主义在符合越南的条件和历史背景基础上的运用、发展与创新，体现着时代精神及现代与当代世界的运动与发展趋势。 1 、胡志明思想、道德、风格体系的道德榜样。他老人家的思想合成了越南革命及革命之路的战略策...
  • 阮朝在管辖东海中的作用
    为维护国家海岛主权，越南历代封建王朝都着重投资建设强大的水军力量。越南丁、李、陈、黎、阮等王朝的水军力量不断得到加强和完善。这支水军为捍卫祖国事业作出了巨大贡献，在各个阶段留下了历史烙印。   至今还收藏的古籍显示，越南历代封建王朝早已对黄沙群岛和长沙群岛确立主权、实施...
  • 1954至1975年阶段的越南对黄沙、长沙行使、捍卫主权
    1954 年《日内瓦协议》签署之后，越南暂时被分成南北两方不同政治制度的政体。据此，越南北纬 17 度以南的领土（包括黄沙、长沙两群岛）由越南共和国政府管辖。根据《协议》规定，法国殖民者被迫撤离越南之后，西贡政权立即派遣海军力量接管黄沙、长沙两群岛并对其行使主权。与此同时，...
  • 推广胡志明主席思想、道德和作风价值
    (VOVWORLD) - 越南伟大领袖胡志明主席的思想、道德、作风、革命生涯是越南全党、全民学习和实践胡志明道德榜样的生动和具有说服力的楷模。至今，越南开展学习和实践胡志明道德榜样运动已有 8 年并取得多项重要结果。 胡志明主席在其革命生涯中牺牲个人利益，为祖国和人...
  • 黄沙群岛的地理位置和自然条件
    越南的黄沙群岛位于东海（中国称南海）北边，处于北纬 15°45′ 至 17°15′ 、东经 110° 至 113° ，距越南广义省李山岛约 120 海里。黄沙群岛由 37 多个岛、洲、礁和沙滩组成，分为西面和东面两个群岛。东面为安永群岛（中国称宣德群岛），由 12 个岛、洲...
  • 黄沙群岛和长沙群岛从未出现于中国正史
    数十年来，中国人拿出大量书籍、资料和史料，企图证明从两千年前的汉朝起，中国人就发现了西沙和南沙（即越南的黄沙群岛和长沙群岛），从而说古代中国发现西沙南沙群岛就足够证明中国对西沙和南沙的不可争议的领土主权。据说，中国人最迟于唐宋发现南沙群岛至今，就一直在岛上及其海域从事生产活...
  • 外国关于黄沙、长沙的资料文献
    越南对黄沙、长沙两座群岛的主权不仅在越南古籍和古文献中有记载，而且还出现在西方航海家和传教士等的书籍、报纸、地图、日记、航路指南等外国资料中。这些资料描述黄沙、长沙“是越南中部海上的一块沙渚…”，这和越南同一历史时期资料和古地图描述的类似。法国 1936 年在印度支那建立的...
  • 思政滩，越南不可“争夺”的主权（第一期）
    BDN - 位于东海边国土陆地呈 “S” 字形的越南，无形中拥有沿着国土走向三千公里海岸及依照 1982 年《联合国海洋法公约》从岸边向外延伸的辽阔海域。这意味着从越南 1982 年 11 月确定和公布的垂直基线算起往外延伸 200 海里宽的海域属越南的主权，被称作专属经济...
  • 外国地图中的黄沙群岛和长沙群岛
    从十六、十七世纪至今，西方国家的轮船日益频繁来往于东海。他们来到这里，不只为了扩大贸易还为了传教和传播西方文化。在来往东海期间，西方航海家和传教士们以当时最现代的技术很详细地描述和绘画黄沙群岛和长沙群岛，以避免这两个群岛的礁石给来往的船舶造成危害。为此，他们很仔细地研究东海...
  • 九段线变成实线还是没有法理性质
    香港媒体最近透露中国在东海划分“新边界线”的海洋研究项目，为“资源研究”创造了条件，北京对这片海域的主权主张“增添了筹码”。这条新边界线是一条与囊括了蕴藏着丰富矿产和能源资源的东海海域九段线相吻合的实线，九段线内的海域就是北京声索主权的那片海域。 从国际法的角度来看实线...