Home » thoisu
Thứ Bảy, 12 tháng 8, 2017
Nguyên tắc đồng thuận đã tạo nên bản sắc của khối ASEAN
(TTXVN) - Năm 2017 đánh dấu một cột mốc rất quan trọng
trong lịch sử 50 năm hình thành và phát triển của Hiệp hội các quốc gia Đông
Nam Á (ASEAN), nay là Cộng đồng ASEAN.
Trong nửa thế kỷ qua, ASEAN đã thành công trong việc tạo
dựng một môi trường tương đối hòa bình, ổn định ở khu vực để phục vụ phát triển
kinh tế-xã hội, xây dựng thành công thói quen đối thoại, tham vấn và xây dựng
lòng tin giữa các nước trong khu vực cũng như giữa thành viên với các đối tác
ngoài khu vực, can dự một cách tích cực và chủ động với các nước lớn trong các
khuôn khổ đối thoại do ASEAN đặt ra để quản lý xung đột, đồng thời đẩy mạnh hợp
tác, hội nhập kinh tế, văn hóa-xã hội ở Đông Nam Á.
Những thành quả đó một phần là nhờ những giá trị,
phương thức vận hành cơ bản, vốn đã góp phần tạo thành bản sắc của ASEAN trong
50 năm qua, đặc biệt là nguyên tắc đồng thuận.
Nguyên tắc đồng thuận vốn đóng vai trò quan trọng hàng
đầu trong quá trình hình thành và phát triển của ASEAN, là nền tảng then chốt
cho sự hợp tác của Hiệp hội trong nhiều thập kỷ qua. Đây là nguyên tắc gốc nhằm
đảm bảo không một quốc gia thành viên nào bị gạt ra ngoài lề trong những vấn đề
quan trọng, đồng thời đảm bảo tính bền vững của Hiệp hội và sự tham gia của các
bên trong quá trình thực hiện các quyết sách.
Tuy nhiên, bối cảnh tình hình ở khu vực và trên thế giới
hiện đang thay đổi rất sâu sắc. ASEAN hiện đứng trước nhiều thách thức to lớn,
cả truyền thống và phi truyền thống, cả bên trong và bên ngoài khu vực, đòi hỏi
ASEAN phải có sự điều chỉnh để thích nghi, phải đưa ra được những quyết định
đúng đắn và kịp thời nhất để đưa Cộng đồng ASEAN, bao gồm 635 triệu dân và một
nền kinh tế khu vực ngày càng hội nhập, phát triển, vượt qua giai đoạn khó khăn
này.
“Phương cách ASEAN” - Bí quyết thành công 50 năm qua
ASEAN ra đời trong bối cảnh cuộc Chiến tranh Lạnh đang
bước vào giai đoạn cao trào và khu vực Đông Nam Á luôn chịu sự tác động sâu sắc,
đa chiều của các nước lớn. Trước khi ASEAN ra đời, đã có nhiều nỗ lực nhằm liên
kết, tập hợp lực lượng của các nước vừa và nhỏ ở khu vực để duy trì hòa bình, ổn
định và phát triển kinh tế-xã hội, như sáng kiến ASA, MALPHILINDO..., nhưng tất
cả đều thất bại.
Nguyên nhân thất bại là vì những tập hợp này không tìm
ra được tiếng nói chung về các vấn đề quốc tế và khu vực mà các thành viên cùng
quan tâm, cũng như các nguyên tắc vận hành phù hợp để đảm bảo lợi ích quốc gia
của mỗi thành viên cũng như sức sống của cả tổ chức. Hơn nữa, bối cảnh khu vực
và thế giới lúc đó chứa đựng quá nhiều sự nghi kỵ sâu sắc và đối đầu về ý thức
hệ, không cho phép các nước khu vực vượt ra khỏi các giới hạn chính trị.
Rút kinh nghiệm từ những thất bại trước đó, khi hình
thành ASEAN vào tháng 8/1967, các nhà sáng lập ban đầu của ASEAN đã đề xuất
“phương cách ASEAN” để đảm bảo sự linh hoạt và khả năng thích nghi của Hiệp hội,
cho phép tập hợp lực lượng của các nước khu vực Đông Nam Á có thể duy trì sức sống
và phát triển về lâu dài.
“Phương cách ASEAN” thực chất là một tiến trình ra quyết
định dựa trên đồng thuận, không giống với bất kỳ tổ chức, diễn đàn nào trên thế
giới. “Phương cách ASEAN” có đặc điểm là ra quyết sách dựa trên tham vấn, thuyết
phục và đối thoại là chính; mức độ ràng buộc thấp, tiệm tiến từng bước, không
chỉ trích đích danh các thành viên khác, bình đẳng về nghĩa vụ và quyền lợi...
Như vậy, có thể nói, đồng thuận, đoàn kết là nội dung
cốt lõi trong “phương cách ASEAN” và “phương cách ASEAN” lại là giá trị cốt lõi
và tạo ra bản sắc riêng của ASEAN. Bên cạnh đó, để đảm bảo sự tôn trọng của các
nước lớn ngoài khu vực, ASEAN đã xây dựng thành công hàng loạt cơ chế để can dự
với các nước lớn theo hướng có lợi cho ASEAN và chuyển hóa thành công các giá
trị cốt lõi, các nguyên tắc và chuẩn mực cơ bản trong quan hệ quốc tế, được các
nước lớn và thế giới thừa nhận rộng rãi, thành các giá trị cốt lõi của Hiệp hội,
như tôn trọng chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp công việc nội bộ của
các quốc gia, giải quyết hòa bình các tranh chấp trong khu vực...
Tuy là nguyên tắc rất quan trọng của ASEAN, nhưng phải
tới năm 2007 khi Hiến chương ASEAN ra đời, nguyên tắc về cách thức ra quyết định
dựa trên tham vấn và đồng thuận của ASEAN mới được nêu rõ trong văn bản chính
thức. Điều 20 của Hiến chương ASEAN quy định “là một nguyên tắc cơ bản, ra quyết
định trong ASEAN dựa trên tham vấn và đồng thuận. Khi không đạt được đồng thuận,
Hội nghị thượng đỉnh ASEAN sẽ đưa ra các quyết định cụ thể...”
Nhìn lại 50 năm qua, mặt tích cực của nguyên tắc đồng
thuận là ở chỗ nó giúp ASEAN đảm bảo sự đoàn kết nội khối trước các vấn đề then
chốt, có tính sống còn của Hiệp hội, đảm bảo sự bình đẳng cả về quyền lợi và
trách nhiệm, đảm bảo tất cả các thành viên cảm thấy được tham vấn, và thoải mái
trong các quá trình ra quyết sách và không bỏ rơi bất kỳ ai.
Tuy nhiên, nguyên tắc đồng thuận chỉ phát huy tác dụng
khi số lượng các thành viên ở mức vừa phải, các vấn đề mà ASEAN gặp phải trong hơn
20 năm đầu chưa quá phức tạp, sự khác biệt về lợi ích, quan điểm giữa các thành
viên chưa quá lớn, và sự can dự, tác động của các nước lớn ngoài khu vực chưa
mang tính chia rẽ sâu sắc như hiện nay.
Tình hình biến đổi và yêu cầu điều chỉnh
Từ sau Chiến tranh Lạnh đến nay, khi ASEAN dần thoát
khỏi sự ràng buộc của yếu tố ý thức hệ và chuyển dần sang tập trung phát triển
kinh tế, nguyên tắc đồng thuận cũng dần bộc lộ những hạn chế.
Về an ninh-chính trị, ASEAN dần bộc lộ sự chia rẽ trên
nhiều vấn đề như không có quan điểm và chính sách chung trong cuộc chiến chống
khủng bố, không xây dựng đồng thuận trong nhiều vấn đề quan trọng và nhạy cảm ở
khu vực như vấn đề hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên, vấn đề Biển Đông...
Sự khác biệt về lợi ích, sự tương tác và tác động đa
chiều ở những mức độ khác nhau của các nước lớn vào nhiều vấn đề khu vực đã gây
ra những khó khăn cho việc định hình một quan điểm chung của ASEAN về các vấn đề
an ninh khu vực, đặc biệt là về vấn đề tranh chấp Biển Đông. Nguyên tắc đồng
thuận cũng làm cho quá trình tham vấn kéo dài và tạo ra sự khó xử giữa các
thành viên...
Hơn nữa, thời gian gần đây, trước những chuyển dịch địa-kinh
tế, địa-chính trị ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương, sự cạnh tranh ảnh hưởng của
các nước lớn như Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ... đang phần nào khiến các nước
khu vực ít nhiều bối rối trong việc lựa chọn hướng đi cho mình.
Sự đối đầu leo thang và những cạnh tranh chiến lược giữa
Trung Quốc và Mỹ đang khiến nhiều nước ASEAN phải đứng trước bài toán phải lựa
chọn giữa bên này, hoặc bên kia, hoặc phải tìm cách để cân bằng. Sự đoàn kết và
vai trò trung tâm của ASEAN bị ảnh hưởng. ASEAN ngày càng khó thực thi chủ
trương “đồng thuận,” và con đường hướng tới sự hội nhập sâu sắc hơn nữa của khối
thời gian sắp tới có thể sẽ bị chậm lại.
Trong lĩnh vực hội nhập và kinh tế-thương mại, trước
thực trạng khoảng cách quá lớn giữa ASEAN-6 và bốn nước hội nhập sau là
Campuchia, Lào, Myanmar và Việt Nam, ASEAN buộc phải chuyển sang sử dụng phương
thức “ASEAN-x,” theo đó cho phép một số quốc gia thành viên có trình độ phát
triển kinh tế cao hơn, hội nhập sâu rộng hơn, có thể đi trước trong tiến trình
xây dựng cộng đồng, phát triển kinh tế, thương mại. Các quốc gia hội nhập sau,
khi nào có đủ điều kiện sẽ tham gia sau.
Như vậy, trên thực tế ASEAN đã chấp nhận một tiến
trình hội nhập khu vực không đồng đều, đa tốc độ để đảm bảo lợi ích của mỗi nước
thành viên. Tuy nhiên, điều này lại không được quy định trong Hiến chương và
phân hóa ASEAN thành hai, ba tầng nấc khác biệt nhau.
Trong trụ cột văn hóa-xã hội, sự đa dạng và khác biệt
sâu sắc về trình độ phát triển cũng cho thấy ASEAN rất khó đạt được đồng thuận
trong quá trình xây dựng cộng đồng văn hóa-xã hội hướng tới người dân, ví dụ
như trong vấn đề phát triển con người, nhất là công nhận lẫn nhau về giáo dục,
vấn đề bảo đảm phúc lợi và an ninh xã hội...
Trong bối cảnh đó, những năm gần đây, một số ý kiến
cho rằng đã đến lúc ASEAN cần xem xét lại các nguyên tắc hoạt động cơ bản của
mình, trong đó có việc sửa đổi nguyên tắc đồng thuận. Tuy nhiên, quan điểm của
các thành viên ASEAN hiện rất khác nhau, đặc biệt giữa vấn đề nâng cao được hiệu
quả hợp tác của ASEAN với việc đảm bảo sự cân bằng giữa lợi ích và trách nhiệm
của các nước thành viên khi xem xét nguyên tắc này. Vì vậy, việc đạt được đồng
thuận để sửa đổi nguyên tắc đồng thuận trong Hiến chương ASEAN là rất khó khả
thi ở thời điểm hiện nay, nhất là khi giữa các nước ASEAN vẫn có những khác biệt
to lớn về dân tộc, tôn giáo, văn hóa, hệ thống chính trị, giá trị, năng lực quản
lý, khoảng cách phát triển...
Mặt khác, việc xem xét lại cơ chế đồng thuận sẽ tác động
tới lợi ích của từng thành viên ASEAN và không phải tất cả các nước đều đã sẵn
sàng cho một sự thay đổi. Đến nay, giới chuyên gia, học giả khu vực đã đề xuất
một số phương án như sau:
Một là, ASEAN có thể không nhất thiết phải thay đổi
nguyên tắc đồng thuận, song, cần xem xét thiết lập các cơ chế bổ sung để cho
phép một mức độ linh hoạt nhất định đối với nguyên tắc này, trước hết là trong
những vấn đề ít nhạy cảm. ASEAN có thể quy định một danh mục cụ thể các vấn đề
nhạy cảm, bắt buộc phải có đồng thuận, và một danh mục các vấn đề ít nhạy cảm,
không nhất thiết phải có đồng thuận. Hoặc chuyển sang áp dụng song song cả hai
nguyên tắc đồng thuận và nguyên tắc đa số (quá bán hoặc tuyệt đối).
Hai là, ASEAN có thể tính tới việc mở rộng áp dụng
nguyên tắc “ASEAN-x” từ lĩnh vực kinh tế sang lĩnh vực an ninh-chính trị, nhưng
cần quy định những ngoại lệ cụ thể.
Ba là, khoản 2, điều 20 của Hiến chương ASEAN quy định
rõ “khi không đạt được đồng thuận, Hội nghị thượng đỉnh ASEAN sẽ đưa ra quyết định
cụ thể.” Tuy nhiên, từ trước đến nay, ASEAN chưa bao giờ vận dụng điều khoản
quy định này. ASEAN có thể phát huy vai trò của lãnh đạo cấp cao trong việc đưa
ra các quyết sách cụ thể khi không có đồng thuận, nhất là đối với những vấn đề
có tính cấp thiết, chiến lược, cần có quyết sách ở cấp cao.
Việc điều chỉnh nguyên tắc đồng thuận, dù ở mức độ nào
đi nữa, cũng cần phải bảo đảm sự đoàn kết nội khối, sự linh hoạt, sức mạnh tập
thể của ASEAN, khả năng thích nghi và năng lực xử lý quan hệ với các nước lớn
ngoài khu vực. Việc điều chỉnh này có thể được làm riêng rẽ, nhưng cũng có thể
được lồng ghép trong tiến trình cập nhật Hiến chương ASEAN...
Việc cập nhật Hiến chương ASEAN, nhất là cập nhật cơ
chế ra quyết định dựa trên đồng thuận sẽ là một tiến trình lâu dài nhưng là bước
đi cần thiết để ASEAN tiếp tục thể hiện vai trò trung tâm trong các vấn đề khu
vực.
Có thể thấy nguyên tắc đồng thuận là một trong những
giá trị cốt lõi của ASEAN, đã trở thành một phần quan trọng trong bản sắc của
ASEAN. Vấn đề đặt ra là trong bối cảnh tình hình đang thay đổi, ASEAN cần có những
điều chỉnh gì cho phù hợp để bảo đảm sự linh hoạt, sức sống và khả năng thích
nghi, ứng phó của ASEAN trước những thách thức và vận hội mới.
ASEAN cần sớm trao đổi thẳng thắn, tích cực, nhất là về
một số nguyên tắc bổ sung như yêu cầu xử lý hài hòa mối quan hệ giữa lợi ích quốc
gia và trách nhiệm quốc tế của các nước thành viên ASEAN để làm rõ đâu là giới
hạn lợi ích quốc gia và tới mức độ nào thì các nước có trách nhiệm đóng góp.
Khi đó, sự kết hợp giữa nguyên tắc bổ sung với nguyên tắc đồng thuận trên các nền
tảng đã được xây dựng trong 50 năm qua mới có thể hy vọng duy trì một ASEAN thống
nhất trong đa dạng, nâng cao được hiệu quả hợp tác và thực sự có vai trò trung
tâm ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương thời gian tới./.
Hot (焦点)
-
胡志明是二十世纪越南革命杰出的马克思主义思想家。他老人家的思想是马克思列宁主义在符合越南的条件和历史背景基础上的运用、发展与创新,体现着时代精神及现代与当代世界的运动与发展趋势。 1 、胡志明思想、道德、风格体系的道德榜样。他老人家的思想合成了越南革命及革命之路的战略策...
-
为维护国家海岛主权,越南历代封建王朝都着重投资建设强大的水军力量。越南丁、李、陈、黎、阮等王朝的水军力量不断得到加强和完善。这支水军为捍卫祖国事业作出了巨大贡献,在各个阶段留下了历史烙印。 至今还收藏的古籍显示,越南历代封建王朝早已对黄沙群岛和长沙群岛确立主权、实施...
-
1954 年《日内瓦协议》签署之后,越南暂时被分成南北两方不同政治制度的政体。据此,越南北纬 17 度以南的领土(包括黄沙、长沙两群岛)由越南共和国政府管辖。根据《协议》规定,法国殖民者被迫撤离越南之后,西贡政权立即派遣海军力量接管黄沙、长沙两群岛并对其行使主权。与此同时,...
-
(VOVWORLD) - 越南伟大领袖胡志明主席的思想、道德、作风、革命生涯是越南全党、全民学习和实践胡志明道德榜样的生动和具有说服力的楷模。至今,越南开展学习和实践胡志明道德榜样运动已有 8 年并取得多项重要结果。 胡志明主席在其革命生涯中牺牲个人利益,为祖国和人...
-
越南的黄沙群岛位于东海(中国称南海)北边,处于北纬 15°45′ 至 17°15′ 、东经 110° 至 113° ,距越南广义省李山岛约 120 海里。黄沙群岛由 37 多个岛、洲、礁和沙滩组成,分为西面和东面两个群岛。东面为安永群岛(中国称宣德群岛),由 12 个岛、洲...
-
数十年来,中国人拿出大量书籍、资料和史料,企图证明从两千年前的汉朝起,中国人就发现了西沙和南沙(即越南的黄沙群岛和长沙群岛),从而说古代中国发现西沙南沙群岛就足够证明中国对西沙和南沙的不可争议的领土主权。据说,中国人最迟于唐宋发现南沙群岛至今,就一直在岛上及其海域从事生产活...
-
越南对黄沙、长沙两座群岛的主权不仅在越南古籍和古文献中有记载,而且还出现在西方航海家和传教士等的书籍、报纸、地图、日记、航路指南等外国资料中。这些资料描述黄沙、长沙“是越南中部海上的一块沙渚…”,这和越南同一历史时期资料和古地图描述的类似。法国 1936 年在印度支那建立的...
-
BDN - 位于东海边国土陆地呈 “S” 字形的越南,无形中拥有沿着国土走向三千公里海岸及依照 1982 年《联合国海洋法公约》从岸边向外延伸的辽阔海域。这意味着从越南 1982 年 11 月确定和公布的垂直基线算起往外延伸 200 海里宽的海域属越南的主权,被称作专属经济...
-
从十六、十七世纪至今,西方国家的轮船日益频繁来往于东海。他们来到这里,不只为了扩大贸易还为了传教和传播西方文化。在来往东海期间,西方航海家和传教士们以当时最现代的技术很详细地描述和绘画黄沙群岛和长沙群岛,以避免这两个群岛的礁石给来往的船舶造成危害。为此,他们很仔细地研究东海...
-
香港媒体最近透露中国在东海划分“新边界线”的海洋研究项目,为“资源研究”创造了条件,北京对这片海域的主权主张“增添了筹码”。这条新边界线是一条与囊括了蕴藏着丰富矿产和能源资源的东海海域九段线相吻合的实线,九段线内的海域就是北京声索主权的那片海域。 从国际法的角度来看实线...
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét