Thứ Tư, 25 tháng 12, 2019

Ý đồ của Trung Quốc khi xây dựng căn cứ quân sự ở Campuchia (phần 2)

Trở lại hai câu hỏi khiến giới quan sát quan tâm. Xin thưa:

Về câu hỏi thứ nhất.

Trong cuộc cạnh tranh ngày một gia tăng để có được các đối tác trung thành ở Đông Nam Á của Trung Quốc, Campuchia thường bị bỏ qua. Lý do là Campuchia không phải là một bên tranh chấp ở Biển Đông và cũng không có vai trò gì đối với một cường quốc bên ngoài đang tìm cách phong tỏa giao thương đường biển của Trung Quốc; không mấy quan trọng đối với các dự án giao thông vận tải của BRI vốn để mở rộng khả năng Trung Quốc tiếp cận thương mại tới khu vực Ấn Độ Dương và giảm sự phụ thuộc của Trung Quốc vào eo biển Malacca và các yết hầu hàng hải khác trong khu vực. Tuy nhiên, vị trí địa lý của Campuchia lại có giá trị chiến lược nhất định đối với TQ. Nghĩa là, nếu có các căn cứ quân sự tại Campuchia, sẽ giúp Trung Quốc mở rộng đáng kể tầm hoạt động của máy bay chiến đấu, tên lửa chống hạm cũng như tăng cường được công tác do thám, giám sát và tình báo, từ đó giúp cho TQ kiểm soát tình hình phía Nam Biển Đông chắc chắn hơn, kể cả tình hình tại eo biển Malacca. Những căn cứ có được ở Campuchia cũng cho phép các lực lượng trên biển của Trung Quốc, không chỉ hải quân, mà cả lực lượng bán quân sự như cảnh sát biển và dân quân biển, duy trì sự hiện diện dày đặc hơn xung quanh rìa phía nam của “đường chín đoạn”. Vô hình dung cũng tạo điều kiện cho Trung Quốc gia tăng sức ép đối với Thailand, một đồng minh dễ chao đảo của Mỹ; giúp Trung Quốc tiến gần hơn vùng biển giàu dầu mỏ ngoài khơi phía Đông Nam Việt Nam, vùng biển có giá trị kinh tế bậc nhất đối với nước này và đây cũng là nơi Trung Quốc đang tìm cách để kiểm soát. Những gì xảy ra quanh các giàn khoan ở vùng biển của Việt Nam và Malaysia từ tháng 7/2019 đến nay cho thấy, Trung Quốc thường tìm cách áp đặt quyền kiểm soát đối với các vùng lãnh thổ bị tranh chấp bằng cách quấy rối các hoạt động thương mại với các tàu dân sự. Vì thế, dù Campuchia có được coi là “thánh địa” của các tàu chiến Trung Quốc hay không, thì việc nước này mở cửa các cảng để tiếp nhận tàu đánh cá và tàu thương mại, cũng như các lực lượng bán quân sự của Trung Quốc sẽ là yếu tố có giá trị xét trên khía cạnh này.

Đối với Campuchia, sự hiện diện của Trung Quốc không chỉ giúp nước này tăng cường khả năng an ninh hàng hải, mà còn có thể gây sức ép, buộc Thailand phải đàm phán về việc khai thác năng lượng chung ở vùng biển có tranh chấp trên vịnh Thailand, một vấn đề mà Bangkok từ trước đến nay luôn tìm cách né tránh, còn Campuchia không có ưu thế nào để thúc ép hợp tác.

Về câu hỏi thứ hai.

Có thể cho rằng, các lợi ích đối với Phnom Penh trong quan hệ với Trung Quốc chủ yếu là về chính trị. Những năm tháng của thế kỷ XX không có gì là tốt đẹp và đáng nhớ với Campuchia. Sau khi người Pháp phải chấm dứt chế độ “thực dân hóa” trên toàn cõi Đông Dương, đến lượt người Mỹ lại ném bom ồ ạt đường mòn Hồ Chí Minh, góp phần cho lực lượng Khmer Cộng sản, còn được gọi là Khmer Đỏ, mở rộng ảnh hưởng và tiến tới “làm chủ” ở Campuchia những năm 1970 - 1980. Và rồi nạn diệt chủng và chiến tranh kéo dài cho đến những năm 1990 đã xóa sổ 20% dân số Campuchia, phá hủy các thiết chế và xã hội dân sự ở nước này, làm tê liệt nền kinh tế Campuchia, trong khi các nước láng giềng xung quanh bắt đầu hưởng lợi từ sự bùng nổ sản xuất thời hậu Chiến tranh Lạnh tại khu vực.

Sau khi thoát khỏi nạn diệt chủng của Khmer Đỏ, đất nước Campuchia dưới sự “chèo lái” của Thủ tướng Hun Xen đã trải qua những vật lộn đầy khó khăn trên con đường tìm kiếm sự ổn định. Những năm đầu thế kỷ XXI, nền kinh tế Campuchia phụ thuộc vào viện trợ và thị trường hàng dệt may phương Tây. Điều này trở thành “cây gậy” để phương Tây “chọc ngoáy” vào nội bộ Campuchia trong việc hướng đất nước này đi theo con đường Tư bản. Tuy nhiên, chính nó lại tạo điều kiện cho Trung Quốc nhanh tay “chống lưng” cho chính quyền Hun Xen bằng các khoản viện trợ về tài chính và quân sự. Đến nay, Trung Quốc là nước viện trợ lớn nhất, nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất của Campuchia, trong khi một nửa số nợ nước ngoài của Campuchia là từ Trung Quốc. Mới đây, ngày 29/07/2019, Thủ tướng Hun Sen còn tuyên bố mua mới hàng chục nghìn đơn vị vũ khí từ Trung Quốc, trị giá hơn 40 triệu USD. Giới quan sát cả trong và ngoài khu vực đều phải thừa nhận rằng, Campuchia đã “tuột khỏi tầm tay” của phương Tây và họ đang ngày càng ngả theo Trung Quốc. Thậm chí năm 2017, Phnom Penh đã từ chối chương trình viện trợ quân sự của Mỹ và hủy các cuộc tập trận thường niên với Mỹ, nhưng lại tăng cường quy mô tập trận với Trung Quốc.

Công bằng mà nói, Campuchia vẫn có lợi ích trong việc duy trì cân bằng quan hệ nước lớn và khai thác sự cạnh tranh của Trung Quốc để tranh thủ vốn đầu tư từ các đối thủ của TQ. Nhưng chết nỗi, ngoài nguồn nhân lực giá rẻ, Campuchia hầu như không có tiềm năng gì để lôi kéo các công ty của Mỹ và đồng minh bỏ vốn vào đầu tư. Với bản chất thực dụng, các công ty này không muốn “vung tiền” vào những dự án quan trọng về chính trị nhưng không sinh lời mà Campuchia đang thúc đẩy. Chỉ có Trung Quốc là sẵn sàng và đủ thực lực để theo đuổi trò chơi này. Do đó, sức hút chính trị và nhất là thực lực tài chính của Trung Quốc đã kéo Campuchia tiếp tục hợp tác với TQ và bỏ qua việc cân bằng chiến lược. Vì thế, cho dù Quốc hội Mỹ mới thông qua một dự luật về việc áp đặt hạn chế thị thực và phong tỏa tài sản đối với giới chức cầm quyền Campuchia cũng sẽ không tạo ra thay đổi đáng kể nào đối với xu hướng Campuchia ngả sang Trung Quốc.

Song, việc Campuchia và Trung Quốc vội vã lên tiếng phủ nhận câu chuyện về thỏa thuận bí mật liên quan đến căn cứ quân sự Ream cũng cho thấy điểm yếu cơ bản trong quan hệ của hai đối tác này, cũng như chiến lược của Trung Quốc về mở rộng quân sự. Các thỏa thuận về lập căn cứ quân sự ở nước ngoài thường là chủ đề rất nhạy cảm về chính trị đối với bất kỳ nước nào, đòi hỏi việc đàm phán phải khéo léo và một chiến lược quan hệ công chúng được xử lý cực kỳ thận trọng. Nhưng thật sự là không bình thường nếu một nước liên tục phải bào chữa cho sự dính líu của mình trong những dự án cơ sở hạ tầng ở nước ngoài có vẻ như phục vụ cho mục đích thương mại, nhưng lại không đủ “dũng khí” để thừa nhận thứ mà mình muốn cũng chính là những gì mà bất kỳ một cường quốc quân sự mới nổi nào mong mỏi. Đơn cử như, rất lâu sau khi mở căn cứ quân sự đầu tiên ở nước ngoài tại Djibouti, Trung Quốc vẫn tiếp tục khẳng định rằng, đây không phải là một căn cứ quân sự.

Sâu xa hơn, vấn đề nằm ở chỗ các nước láng giềng trong khu vực sẽ phải gia tăng cảnh giác trước những bước đi và tính toán chiến lược của Trung Quốc. TQ cần các dự án BRI vì những lý do kinh tế, chính trị của riêng mình. Nước này cũng cần triển khai sức mạnh quân sự ra bên ngoài để tái lập trật tự khu vực theo ý mình. Các dự án BRI vì thế tiềm ẩn đầy nguy cơ chính trị ở các nước tiếp nhận, khiến TQ liên tục lâm vào thế lúng túng khi cố gắng ngấm ngầm xây dựng các dự án quy mô lớn, có khả năng lưỡng dụng không thể che giấu và ít có khả năng sinh lợi, gây nghi ngờ về mục đích của TQ và những công cụ cưỡng ép mà Trung Quốc sử dụng để đạt được mục tiêu. Việc công khai bác bỏ toan tính quân sự không giúp gì được cho việc che giấu các tham vọng chiến lược mà nó sẽ chỉ khiến Trung Quốc bị “lòi đuôi”. Cái sự “lòi đuôi” đó dẫn đến phản ứng ngược là không những không đẩy được Mỹ rời khỏi khu vực mà còn kéo thêm các nước lớn khác “xúm” vào. Giới quan sát có nhận xét rằng: Với túi tiền rủng rỉnh, chắc vẫn đủ để Trung Quốc giành được Campuchia, nhưng không thể đủ để giành lấy Tây Thái Bình Dương.

Tags: thoisu

Tìm kiếm ( 搜索 )

Ngôn ngữ ( 语言 )

Bài đăng phổ biến ( 更多帖子 )

Ca khúc Việt ( 越南歌曲 )

Lưu trữ Blog ( 博客归档 )

Nhãn ( 标签 )

Tổng số lượt xem ( 点击总数 )

Ý đồ của Trung Quốc khi xây dựng căn cứ quân sự ở Campuchia (phần 2)

Comments[ 0 ]

Đăng nhận xét

Hot （焦点）